027

Oba sposoby wymowy tych grup spółgłoskowych są zgodne z normą językową. Jeśli grupy te występują przed spółgłoską, to może również dojść do uproszczenia wymowy grupy spółgłoskowej: drzwi - [dżv’i] a. [3v’i] trzcina - [tsćina] a. [ććina]

W pierwszych wariantach wymowy występuje tylko upodobnienie pod względem miejsca artykulacji. W drugich zmiana postaci dźwiękowej wyrazu jest większa, zamiast grupy spółgłoskowej wymawiamy jedną spółgłoskę.

6,4. Realizacja głosek oznaczanych literami ą, ę

Punktem wyjścia opisu w tej części pracy są litery, a nie głoski. Spowodowane to jest faktem bardzo dużej rozbieżności między zapisem ortograficznym a realizacją. Litery ą, ę oznaczają samogłoski nosowe, ale równie często oznaczają samogłoski ustne lub połączenie samogłoski ustnej i spółgłoski nosowej. Trudno więc pisać o wymowie samogłoski nosowej w takim wyrazie jak zęby wymawianym jako [zemby], Tym co łączy wyrazy zęby, węszyć lub idę jest występowanie tej samej litery ę. Litera w każdym z tych trzech wypadków oznacza inną głoskę lub głoski: [zemby], [veuśyć], [ide].

a.    Realizacja samogłosek nosowych w śródgłosie wyrazu: litery ą, ę oznaczające samogłoski nosowe [ou], [eu]

Samogłoski nosowe w śródgłosie wyrazu są realizowane tylko przed spółgłoskami szczelinowymi, na przykład w wyrazie kąsać - [kousać]. Pomimo tego, że używamy określenia samogłoska nosowa, to interpretujemy ją jako połączenie dwóch głosek - samogłoski ustnej [o] i rezonansu nosowego [u].

Inne przykłady: mężny - [meużny] węszyć - [vcuśyć] język - [ieuzyk] pąsowy - [pousovy] wąż - [vous]

b.    Realizacja samogłoski nosowej [ou] w wygłosie wyrazów: litera ą oznaczająca samogłoskę [ou]

Samogłoskę [ou] wymawiamy także w wygłosie wyrazów: idą z moją córką - [idou z moiou curkou].

c.    Realizacja nosowa [eu] lub ustna [e] w wygłosie wyrazów: litera ę oznaczająca samogłoskę ustną [e] lub nosową [eu]

W wygłosie wyrazu, litera ę w odróżnieniu od litery ą może oznaczać albo ustną głoskę [e], albo nosową [eu]:

przyjdą do domu - [psyideu do domu] a. [psuide do domu].

Wymowa zależy od staranności i tempa wypowiedzi.

d.    Nosowość konsonantyczna: litery ą, ę oznaczające połączenie dwóch głosek

Nosowość konsonantyczna jest to zjawisko, które polega na wymowie połączenia samogłoski ustnej [o] lub [e] ze spółgłoską nosową [m, n, n, ń, r|], na przykład dęby -[demby]. Miejsce artykulacji spółgłoski nosowej zależy od miejsca artykulacji spółgłoski zwartej. W słowie dęby przed spółgłoską dwuwargową [b] wymawiamy spółgłoskę dwu-wargową [na],

-    Realizacja połączenia głosek [om, em] przed głoskami dwuwargowymi [p, b, p\ b’]: tępy- [tempy].

Przed głoską [p], która jest dwuwargowa, wymawiamy połączenie samogłoski ustnej [e] i spółgłoski nosowej dwuwargowej [mj. Litera ę oznacza w tym kontekście wymówienie [em].

Inne przykłady: rąbać - [rombać] kąpiel - [komp’iel]

-    Realizacja połączenia głosek [on, en] przed głoskami przedniojęzykowo-zębowy-mi [t, d, c, 3]:

ręce - [rence] nędzarz - [nen3as] mędrcy - [mendrcy] błąd - [buont] gorący - [goroncy]

Przed głoskami przedniojęzykowo-zębowymi realizujemy połączenie z głoską nosową [n],

-    Realizacja połączenia głosek [on, en] przed głoskami przedniojęzykowo-dziąsło-wymi [t, d, ć, 3]

W takim kontekście oprócz samogłoski ustnej [o] lub [e] wymawiamy głoskę przed-niojęzykowo-dziąsłową [n] :

57