050 051

Rozdział V

minister kierujący resortem. Nie jest jednak organem wiceminister lub dyrektor 1 departamentu w ministerstwie, którzy działają z upoważnienia i na rzecz ministra. MintstCŁ-będąc jednoosobowym organem administracji państwowej, wchodzi w skład Rady Ministrów, będącej organem kolegialnym administracji państwowej. Minister?^-i Rada Ministrów posiadają odrębność organizacyjną, ale są częściami składowymi całej administracji państwowej..Są ze_sabą_powiązani organizacyjnie i funkcjonalnie oraz działają na podstawie ,ustaw_

I Podobnie jest z organami administracji samorządowej, będącymi ważną częścią składową administracji publicznej i wykonującymi, obok zadań własnych, zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Organem wykonawczym powiatu jest zarząd. a nie jego poszczególni członkowie.

Wyodrębnienie dotyczące organów administracji rządowej, samorządowej oraz innych podmiotów wykonujących zadania administracyjne nie przekreśla jedności administracji publicznej działającej w państwie.

W odróżnieniu od innych podmiotów administracji działających na rachunek 1 w imieniu tych podmiotów (np. zarząd spółdzielni, dyrektor przedsiębiorstwa, przedsiębiorca, przewodniczący związku zawodowego), organy administracji państwowej działają w imieniu i na rachunek państwa Ważnym elementem odpowiedzialności. stwierdzenia, kto i w jaki sposób jest odpowiedzialny, jest określone utożsamianie odpowiedzialności organu z odpowiedzialnością człowieka, a kryteria ocen często są szersze niż uregulowane prawnie i mogą dotyczyć np. postawy społecznej lub kultury oraz odnosić się m.in. do zgodności działania z normami prawnymi i moralnymi czy brać pod uwagę ogólny wynik społeczny lub gospodarczy.

Możliwość korzystania ze środków władczych jest Istotnym elementem odróż-ntającym organy administracji państwowej od innych osób prawnych. Przejawia się ona przede'wszystkim w stanowieniu aktów prawnych, których wykonanie gwarantuje możliwość wykozzystanla różnych środków przymusu i uwypukla ich specyfikę oraz rolę w całokształcie działalności organów państwowych.

A Kompetencje organu administracji to przede wszystkim ustalone przez prawo obowiązki i uprawnienia, a także jego miejsce w systemie organizacji administracji i obowiązek lub możliwość konkretnych działańJKompetencje organu, które określone są w przewidzianych formach prawnych (np. w ustawie o utworzeniu urzędu Ministra Edukacji Narodowej z 23 października 1987 roku), ściśle regulują uprawnienia do działania. Organ dysponuje wyłącznie uprawnieniami wiążącymi się z prawnie określoną kompetencją nie może jej przekroczyć, wchodzić w sferę kompetencji Innej jednostki lub działać w obszarze, w którym kompetencje administracji nie są przewidziane- Kompetencje łączą w sobie zadania i obowiązki organu z jego konkretnymi uprawnieniami. Uprawnienia do stosowania środków władczych nie mogą być określone ogólnie, wynikać z samego faktu działania organu administracji, analogii lub domniemania. Uprawnienie do wydawania decyzji musi być ściśle przewidziane w ustawie lub w wydanych na jej podstawie aktach wykonawczych, a tzw. wewnętrzne prawo administracyjne (np. wytyczne, instrukcje, okólniki) takich podstaw nie tworzy. Często konkretnemu organowi w konkretnej sprawie służy prawo stosowania wyłącznie konkretnego środka. Organ

Oiginy administrujące i zasady Ich diulinH

ole może się swych kompetencji zrzec, przejęć kompetencji innego organu, przenosić Ich nalnny organ czy w drodze własnego działania zwiększyć lub ograniczyć. Korope- f tencje administracji publicznej są zawarte w prawie materialnym, ustrojowym i procesowym oraz ścisłe łączę prawo z prawna forma dzlałanla. KompetencJe obejmują zakres spraw oraz rodzaje działań. Jakie organ ma obowiązek 1 prawo'w tych sprawach podcj^ mowaC, Przepisy kompetencyjne mieszczą się zazwyczaj w ustawach regulujących konkretne dziedziny administracji (np. w prawie budowlanym, o ochronie przyrody, o stowarzyszeniach. w prawie wodnym).

.Obowiązkiem organów administracji Jest przestrzeganie właściwości, Prawo ścisłe określa, jaki organ Jest powołany do załatwienia danego rodzaju spraw. Rozróżnia się najczęściej cztery rodzaje właściwości: rzeczową, miejscową, instancyjną i funk-clonalną. które łącznie określają właściwość organów.

WłaSciwoSC rzeczowa dotyczy określonego rodzaju spraw i rozstrzyga. Jaki organ Jest właściwy do załatwienia spraw np. z dziedziny budownictwa, przemysłu, handlu, obronności, zdrowia, oświaty czy rolnictwa.

Właściwość miejscowa określa obszar terytorialny działania danego orgpntt i wskazuje. że Jego właściwość rzeczowa może być realizowana np. w gminie x. województwie y okręgu z czy na obszarze całego państwa.

Ewentualne spory o właściwość (spory kompetencyjne), zarówno pozytywne (mające miejsce wtedy, gdy dwa lub więcej organów administracyjnych uwala się za właściwe do załatwienia danej sprawy). Jak i negatywne (gdy żaden z organów nie uważa się za właściwy), rozstrzygają organy wskazane przez przepisy. Np. spór o właściwość między organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny, a między wojewodami - premier.

Właściwość Instancyjna określa szczebel właściwy do załatwiania spraw, wskazując np. organ I Instancji i organ odwoławczy. Właściwość funkcjonalna Uczy tlę ściśle z instancyjną i odnosi się do bliższego określenia np" w regulaminie lub instrukcji dla stron, który z działów lub pracowników danego urzędu administracji załatwia sprawy danego rodzaju (np. dyrektor wydziału, jego zastępca, referent)^"Organy są zobowiązane do przestrzegania z urzędu swojej właściwości i powinny uwzględniać wszystkie rodzaje właściwości jednocześnie^

fZakres działania organu określa najczęściej ustawa-Ustawa może nakładać na organ obowiązki stanowiące Jego zadania własne oraz cedować na niego wykonanie zadań zleconych z zakresu zadań innego podmiotu administracji. Zadania zlecone mogą być obowiązkowe lub wykonywane na podstawie porozumień. Na przykład ustawa o samorządzie gminnym z 1990 roku określa zadania własne gminy i stwierdza. Ze ustawy mogą nakładać na gminy obowiązek wykonywania zadań zleconych, a także umożliwia realizowanie ich na podstawie porozumienia. Zlecanie skreślonych zadań Jest z reguły korzystne dla obu stron. Przyjmujący udania najczęściej lepie) zna określone uwarunkowania, a zlecający nie musi utrzymywać własnych organów lub delegatur na określonym szczeblu organizacji administracji, zazwyczaj mniej zorientowanych w konkretnych możliwościach I potrzebach oraz wymagających większych zasobów finansowych na działalność. Przenoszenie właściwości na

51