058 2

procesy wydzieleniowe. Nie bez znaczenia pozostaje morfologia wydzieleń. Mniejszą udarnością cechują się struktury zawierające wydzielenia płytkowe o małej dyspersji w porównaniu ze strukturą zawierającą dyspersyjną mieszaninę skoagulowanych wydzieleń w osnowie roztworu. Przykładowo na rysunku 6.3 przedstawiono wpływ struktury stali uzyskanej po różnych zabiegach obróbki cieplnej na udarność w funkcji temperatury badania. Z przebiegu krzywych można wnioskować, że przegrzanie stali,

Rys. 6.3. Wpływ obróbki cieplnej na udarność stali po: 1) ulepszaniu cieplnym, 2) wyżarzaniu,    3) przegrzaniu,

4) starzeniu wg [3]

a przez to wzrost wielkości ziarn, obniża udarność. Z kolei zabiegi prowadzące do rozdrobnienia węglików jak ulepszanie cieplne, przyczyniają się do wzrostu udarności.

Na wyniki próby udarności duży wpływ wywiera także prędkość odkształcenia próbki,uzależniona od energii uderzenia.Zwiększenie prędkości odkształcania powoduje wzrost granicy plastyczności . Wpływ energii wahadła zależy głównie od jego ciężaru.

2

Dla przykładu materiały o dużej udarności, powyżej 130 J/cm , przy prędkościach odkształcania próbki w badaniach z wykorzystaniem młota o energii 150 J,uzyskują dwukrotnie mniejsze prędkości odkształcania niż przy młocie o zasobie energii 300 J. Ma to wyraźny wpływ na wartość udarności przy pozostałych czynnikach nie zmienionych.

W próbach udarności istotną rolę odgrywa temperatura, w jakiej jest ona prowadzona. Wraz z obniżeniem temperatury zwiększa się skłonność materiału do pęknięć kruchych.Czynnik temperaturowy w próbie udarności staje się podstawowym kryterium podziału materiałów metalicznych na ciągliwe i kruche - rys. 6.4.

Krzywą zależności udarności od temperatury można podzielić na trzy części. Jednym z kryteriów przejścia metali w stan kru-

chy jest temperatura przejścia w stan kruchy T_pJ{. Poniżej

pk

T

materiały charakteryzuje skłonność do pękania rozdzielczego

Rys 6.4. Schemat wpływu temperatury na udarność, T.-temperatura przejścia w stan kruchy ^p

w Płaszczyznach łupliwości. Im wyższa temperatura T_p)(,,tYm większa skłonność tworzywa do kruchego pękania. Fakt ten może mieć miejsce zwłaszcza w konstrukcjach spawanych, w których możliwe jest rozprzestrzenianie się pęknięć bez udziału obciążeń zewnętrznych. Temperatura T_pk zależy od wielu czynników. Niektóre ^z nich przedstawione zostały na schemacie - rys.6.5.

Wyznaczanie temperatury T_pJę jest utrudnione, gdyż najczęściej °bserwuje się płynne przejście od stanu plastycznego do kruche-chego 1 temperatura jest utożsamiana ze średnią temperaturą te-⁹⁰ zakresu. Temperatura ta nie jest wielkością charakterystycz-

109