066 5

I

wędzi, a w niektórych przypadkach również' dla części nad i pod pierścieniami, w płaszczyźnie prostopadłej do osi sworznia tłokowego.

Przy dobieraniu tłoka do częściowo zużytego cylindra, luz określany być musi dla średnicy najmniej zużytej części cylindra.

Luz ten określa się albo na podstawie pomiaru średnic cylindra i tłoka albo też za pomocą specjalnych szcze-linomierzy z dynamometrem. Ten ostatni sposób polega na włożeniu między tłok a cylinder paska sprężynującej

i

Rys. 4.40. Pomiar luzu tłoka w cylindrze za pomocą szczelinomierza z dynamometrem

blachy o grubości odpowiadającej luzowi tłoka i wyciąganiu go z określoną dynamometrem siłą (4 kG przy luzach do 0,05 mm i 2 kG przy luzach do 0,08 mm). Jeżeli tłok dopasowany jest zbyt ciasno, wyciągnięcie paska wymaga nadmiernie dużej siły, przy zbyt dużym luzie — pasek wysuwa się luźno. Ten, prosty sposób, wygodny przy masowej produkcji,, wymaga jednakże dużej wprawy i dlatego w warunkach napraw nie seryjnych wygodniejsza jest metoda pomiaru średnic za pomocą mikrometra i średnicówki.

Dobranie właściwego tłoka dla danej średnicy cylindra wymaga dodatkowego wyjaśnienia pewnych ogólnych zasad tzw. selekcji tłoków i cylindrów.

Koszt produkcji jest ściśle uzależniony od dokładności obróbki. Wytwórni nie opłaca się przy masowej produkcji obrabiać dwóch współpracujących części z tak dużą dokładnością, żeby uzyskać od razu właściwe pasowanie.

Tolerancje wykonawcze średnicy cylindra oraz średnicy tłoka są na tyle duże, że przy krańcowym ich zbiegu, tłok mógłby być założony do cylindra z niedostatecznym lub z nadmiernym luzem. Aby tego uniknąć, gotowe cylindry oraz tłoki są selekcjonowane wg grup o określonych, bardziej ścisłych wymiarach.

Jako przykład weźmy silnik skutera Lambretta 150 Ld. Wymiar wykonawczy nominalnej średnicy cylindra wy-+ 0,02

nosi 57,00 4. q qo ^mm> podczas gdy wymiar nominalny średnicy płaszcza tłoka —0,040

u dołu wynosi 57,00 __Q q₆q mm. Tole

rancje wykonawcze dla cylindrów i tłoków wynoszą więc 0,02 mm. Kojarząc cylindry i tłoki o granicznych wymiarach wynikających z tolerancji wykonania można by otrzymać luz między tłokiem a cylindrem wynoszący 0,040 mm, względnie 0,080 mm. Tymczasem prawidłowy luz między tłokiem a cylindrem, mierzony dla dolnej części płaszcza tłoka powinien mieścić się w wąskich granicach 0,054—0,066 mm. Aby zachować wspomniany luz, selekcjonuje się tłoki i cylindry na trzy grupy selekcyjne zależnie od ich ścisłych wymiarów i kojarzy się je w ramach poszczególnych grup selekcyjnych. W omawianym przykładzie silnika Lambretta 150 Ld, wymiary cylindrów i tłoków selekcjonowane są na trzy grupy różniące się o 0,006 mm. Wymiary cylindrów i tłoków określonych grup selekcyjnych dla popular-

I

66