10743464f3290703790918x2717838 n

Upodobnienia fonetyczne Sródwyrazowe [zob. tez ► Upodobnienia pod względom dzwlęcznotcl * UdZwięcznlenlo ► Utwzdż-wlęcznlenlo * Upodobnlenlo pod względem miękkości > Upodobnienia pod względem stopnia zbliżenia norządów mowy * Upodobnienia pod względem mlc|sca artykulacji » Upodobnienia mlędzywyrazowo > Spółgłoski - wymowa na końcu wyrazu]

Upodobnienia pod względem dźwięczności

Są 10 upodobnienia polegające na udźwięcznieniu lub ubozdźwięcznieniu spółgłoski pod wpływom głoski sąsiedniej. W wyniku tego procesu powstają w wymowie grupy głosek jodnorodnie dźwięcznych (np. prośba wym. protba) lub jednorodnie bezdźwięcznych (np. trawka wym. tralka). Zmiany tego rodzaju mogą zachodzić pod wpływem głoski następującoj - mówimy wtedy o upodobnieniu wstecznym (np. środkowy wym, śrotkowy). lub pod wpływem głoski poprzedzającej - jest to upodobnienie postępowe (np. swój wym. sfór). Upodobnienia pod względom dźwięczności zachodzą wewnątrz wyrazów (-»upodobnienia fonotyczno śród-wyrazowe) oraz na styku dwóch wyrazów (-> upodobnionla fonotyczno mlędzywyrazowo) . Upodobnienia pod względem dźwięczności są najczęściej spotykanymi upodobnieniami w języku polskim.

(zób teź » UbczdZwlęcznlenle ► Udtwlęoznlcnie ► Spółgłoski)

Upodobnienia pod względem miejsca artykulacji

Jest to proces polegający na powstawaniu głoski w miejscu artykulacji głoski sąsiedniej. Jost wynikiem przesunięcia mlojsca artykulacji (zwarcia lub szczeliny) by było ono lakie samo jak miejsco artykulacji głoski sąsiedniej Np. w gru tu. du. tez głoski pierwotnie zębowe (ł, d) ulegają tzw, udzląstowieniu, czyli wstają w miejscu artykulacji glosok ź, cz (upodobniają się do nich), por. trz wym. czszebu; drzevro wym. dżźewo; Tczów wym. czezów [zob. tei > Spółgłoski)

Upodobnienia pod względem miękkości

Jest to proces polegający na tym. zo spółgłoska piorwotnio twarda stajo miękka (lub zmiękczona) pod wpływom sąsiadującej z nią spółgłoski miękkiej (ś. ć, ż. dt. ri. oraz i) np Zdzisław, ssio. wym. ździstaw. śsio. Proces zac np. w takich okolicznościach:

•    spółgłoska z jako przedrostek w czasownikach zaczynających się od sok miękkich może w swobodnej wymowie upodobnić się do tych s^-i brzmieć albo jako lekko zmiękczona spólgioska z.’ np. zjość wym. z ‘/ość. zn wym. z'nieść, związać wym. z’wtązać; albo jako miękka ź. np. zsinieć wym i| nioć. zdziwić się wym. idzlwić się. zziębnąć wym Zziębnąć;

•    spółgłoska z. jako spółgłoska koócowa przedrostków: boz-, roz-, woz-. vvz-upodabnia się do następujących po mej głosek miękkich, jak np. w wyr bezdzietny wym. boździotny. rozdzielić wym. rotdzielić.

(zob toz » Spółgłoski]

Uzus

Upodobnienia pod względem stopnia zbliżenia narządów mowy

Jest to proces polegający gtównie na uszczeimowioniu spółgłoski zwartej lub półotwartej wskutek sąsiedztwa następnej spółgłoski szczelinowej, np. pański wym. pajski. tramwaj wym. trąwaj (a nosowe).

Oo tego typu upodobnień nałoży także tzw rozsunięcie artykuiacyjno. spotykane w takich wyrazach, jak; słońce wym. slcknco. sześćset wym. sze>sot. Rozsunięcie artykuiacyjno polega na wcześniejszym przygotowaniu języka do wymówienia głoski miękkioj. w wyniku czego wyodrębnia się głoska j. a wymawiano po niej głoski są już twarde.

[zOb toż > SpOtgtosklj

Uproszczenia spółgłoskowe

Uproszczenio -► grupy spółgłoskowej polega na redukcji jakieś spółgłoski z danej. trudnej do wymówienia, grupy. Proces ton przebiega właściwie dwufazowo: najpierw dochodzi do utraty dźwięczności przez gtoskę pierwotnie dźwięczną pod wpływem sąsiedniej głoski bezdźwięcznej (np. w wyrazie krakowski grupa ws brzmi jak ls). Następnie dochodzi do zaniku głoski I przed spółgłoską s. tym samym grupa spółgłosok wsk upraszcza się w sfc. tracąc jeden ze składników. Podobnie uproszczeniu ulegają grupy spOIgloskowo w takich wyrazach, jak;

iabtko	wym.	japko	btk	ry	Pk:
garnki	wym.	górki	rnk		tk;
chrzostny	wym	chrzesny	sin		Sn:
rzemieślnik	wym	rzomłeśmk	itó	x>	Sń;
urządruk	wym.	urzgnnik	df>	r>	nri;
porządny	wym.	porząnny -	do	=o	nn.

Do uproszczenia grupy spółgłoskowej dochodzi również w formach z wygłosowym I. W takich wyrazach, jak np. niósł, wiózł, szedł wygłosowe / traci dźwięczność, a następnie zamka (wym. niós. wiós. szot).

Grupy spółgloskowo trz. dr/, można (w wymowio bardzo swobodnej) upraszczać tylko wtedy, gdy występuje po nich spółgłoska, np. trzmiel wym. •czmiel. Nie nałoży upraszczać tych grup spółgłoskowych, jeśli występuje po nich samogłoska. Niedopuszczalno (nawet w mowie swobodnej) jest zatem wymawianie: ‘szczała (strzała): •dżewo (drztywo); *czy (trzy).

Usterka językowa

W przeciwieństwie do oczywistych błędów językowych usterka językowa jost .mniej rażącym" naruszeniom obowiązującej -> normy językowej.

Uzus zob. Zwyczaj językowy

285