23 (404)

d — Wewnątrzwyrazowe upodobnienia głosek pod względem

dźwięczności:

rozsypać

z    s

g. dźw.    g. bczdźw.

kierunek prz. wyrazu

Pod wpływem bezdźw. głoski s głoskę dźw. z wymawiamy jako gł. bezdźw. s. Z traci cechę dźwięczności. Wiązadła głosowe rozchylają się przedwcześnie, przygotowując się do wymowy gł. s.

Jest to upodobnienie wsteczne martwe.

■<—-----■

s — z — dźwięczność

kierunek przebiegu upodobn.

Tego typu upodobnienie zachodzi w wielu wyrazach: ławka (łafka), kózka (kuska), podpalić (potpalić), rozsadzić (rossadzić).

prośba-

prośba

ś    b

g. bezdźw.    g. dźw.

kierunek przeb. wyrazu kierunek przebiegu up.

Pod wpływem dźw. głoski b bezdźw. głoska ś zyskuje cechę dźwięczności, wymawiamy ją jako ź. Wiązadła głosowe zsuwają się za wcześnie.

ź = ś —j— dźwięczność

Jest to upodobnienie wsteczne martwe. Inne przykłady: także (tagże), jakby (jagby)

k rz a k k

Pod wpływem bezdźw. głoski k głoska rz jest wymawiana jako rz sz.

g. bezdźw.    g. dźw.

kierunek przeb. wyrazu

kier. przebiegu up.

sz = rz — dźwięczność Wiązadła głosowe rozsunęły się za późno — rz jest wymawiane jeszcze jako gł. bezdźw.

Jest to upodobnienie postępowe martwe.

Upodobnieniu temu uległy tylko trzy głoski — ż (tylko oznaczone rz) — krzesło (kszesło), w, w‘ —/ kwadrat (kfadrat), kwiat (kwiat).

ch 1 e b    Na końcu wyrazu głoska b jest wymawia-

gł. dźw.    na jako p.    p = b — dźwięczność

Na końcu wyrazu głoski dźwięczne tracą dźwięczność

Nie dotyczy to jednak głosek półtwardych (m, m‘, n, n‘, r, 1, ł): dom, koń. Gł. półotwarte nie ubezdźwięczniają się pod wpływem sąsiednich głosek j nie wpływają na sąsiednie głoski, czyli ich nie udźwięczniają.

e — Upodobnienia pod względem dźwięczności międzywyra-zowe:

Możesz go zdziwić bardzo...

możesz go

sz    g

g. bezdźw.    g. dźw.

W szybkiej wymowie: możeż go...

Pod wpływem gł. g sz wymawiamy jako ż-ż = sz -f- dźwięczność

zdziwić bardzo

ć    b

g. bezdźw.    g. dźw.

zdziwidź bardzo

Pod wpływem gł. b głoskę ć wymawiamy jako dź-dź — ć -f- dźwięczność

Wiązadła głosowe zsuwają się za wcześnie. Jest tę upodobnienie wsteczne i żywe — przy starannej wymowie można te wyrazy wymówić zgodnie z pisownią.

f — Upodobnienia głosek pod względem miejsca artykulacji: zdziwić — w szybkiej wymowie: zdziwić

z

g. przednio-językowa

dzi(dź)    ź — gł. środkowo-

g. środkowo-    językowa

językowa    g_rodkowa część języka

unosi się ku podniebieniu za wcześnie — już przy wymowie g. z.

Jest to upodobnienie wsteczne żywe. Występuje także w połączeniach międzywyrazo-wych: teraz siadaj (teras siadaj).

43