skanuj0006 2

Anetta Drejer

4.3.3.4.    UPODOBNIENIA POD WZGLĘDEM MIEJSCA ARTYKULACJI

Zdarzają się sytuacje fonetyczne, kiedy z powodu oszczędzania wysitku mięśniowego jedne głoski przybierają miejsca głosek sąsiednich. Oto niektóre z takich przypadków:

Głoska n, która jest przedniojęzykowa, przed k,g,k',g' nabiera często w wymowie cech tylnojęzykowych i staje się odmianą rj, np. w wyrazach: bank - barjk - tylnojęzykowe k uczyniło n tylnojęzykowym /}; męka - meljka, ręka - rerjka - tylnojęzykowe k wpłynęło na rozszczepioną samogłoskę nosową ę i przekształciło ją w grupę elj\ mąka - morjka, ściągacz - śćorjgac - tylnojęzykowe k i g wpłynęło na rozszczepioną samogłoskę nosową ą i przekształciło ją w grupę oij.

Nie zawsze grupę nk wymawiamy tylnojęzykowo. W formach fleksyjnych, w których pojawia się tzw. e ruchome np.:

panienka - panienek    okienko - okienek

kijanka - kijanek    wanienka - wanienek

łazienka - łazienek    maszynka - maszynek

głoskę n wymawiamy przedniojęzykowo.

Upodobnienia wynikające z przesunięcia miejsca artykulacji, np. grupy spółgłoskowe: tś, dź, tć. Głoski przedniojęzykowe przesuwają się na wałek dziąsiowy w wyniku sąsiedztwa fonetycznego głosek dziąsłowych, tworząc odmianki udziąsłowione-go t i d-tś, dź, tć, np.: drzewa - dżeva, strzela - stśela,

Tczew - tćef.

Czasami upodobnienie zachodzi tak daleko, że słychać zamiast dżem - Jevo, stśela - śćela, tćef- ćef.

W wymowie starannej takie upodobnienia są naganne i niewłaściwe. Oto przykłady: trzysta - tśysta (nie: cysta) drzwi - dżv'i (nie: jv'i) strzecha- stśela (nie: śće/a)

4.3.4.    WYMOWA GŁOSEK PODWOJONYCH

Podwojone głoski trwałe przedłużamy tak, by słychać było mniej więcej półtorej lub dwie głoski, natomiast głoski chwilowe wymawiamy obie wyraźnie, drugą nawet lekko podbijając, np.:

lekko - lek'o (nie: leko, letko)    libretto - Tibrefo

Anna - ana (nie: ana)    wwozić - v’ozić

willa - vil'a errata - erata

panna - pana wanna - van'a

rozsadzić

podtykać

zsyłać

a także: rozsuwać podtrzymać podtytuł

Wyjątki:

aberracja - aberacja Traugutt - traugut Scott - skot Wallenrod - valenrot

Powtórzenia spóigtoskowe między wyrazami należy wymawiać szczególnie starannie, np.:

jest to    pod domem

pisak kolorowy    znalazł łatwo

ryk krowy    pęd dech zapiera

nad tobą    liść ciemny

wróg kraju    łez słonych

4.3.5. UPROSZCZENIA GRUP SPÓŁGŁOSKOWYCH

Swoiste „chodzenie na skróty” powoduje czasami gubienie giosek, co prowadzi co zacierania zrozumiałości wyrazu:

a) częste jest gubienie gioski u w sąsiedztwie a, o, u oraz na końcu wyrazu, np.: słuchaj -su xa i (prawidłowo: su u x aj) płakała - puakaa (prawidłowo: puakaua) słodki - sotk' i (prawidłowo: suotk 'i) biegł-b 'ek (prawidłowo: biegu)

b) osłabienie i zanik spółgłosek w mowie, np.

źarka (zamiast: z'iarnka) garki (zamiast: garnk 1) japko (zamiast:jabuko) użennik (zamiast: użendn ’ik) blas (zamiast: blask) tśas (zamiast: tsask) boleś (zamiast: boleść)

Takie uproszczenia są niewłaściwe.

natyymias (zamiast: naty/miast) jes (zamiastwesfj vśysko (zamiast: vśystko) bynajm’ej (zamiast: bynajmnej) m 7e (zamiast: mnie) org 'inalny (zamiast: oryg 'inalny) vogle (zamiast: v o gule)

Jedynie prawidłowe, usankcjonowane normą są uproszczenia dotyczące liczet kówpp.:

(piętnaśćTe - p'etnaśce..

^<^ewiętnaśćie^jev 'etnaścT

39