9621686659

178 Zmiany 1'onologicznych grup spółgłoskowych.

pod względem miejsca artykulacji: dziąsłowe c przed zębowem s przeszło w c, poczem zwarto - szczelinowe c, czyli ts łącznie z s po skróceniu s długiego (podwójnego) dało w ostatecznym wyniku c.

§ 114. Grupy *cc *%c rozwinęły się w jc. Np. ociec/1ojca < *oćca, radzić // rajca <^*radźca. Zmiana ta jest szczególnym wypadkiem upodobnienia. Pod wpływem następnego twardego c artykulacja poprzedniego miękkiego ć rozsunęła się w czasie i podzieliła na dwie następujące po sobie części: naprzód język podnosił się przodem ku podniebieniu, jak przy i niezgłosko-twórczem, czyli j, a potem następowała artykulacja spółgłoski c, ale już bez elementu miękkiego. W ten sposób jednolita głoska c rozkładała się w grupę głoskową jc, która łącznie z następnem c po skróceniu c długiego (podwójnego) dała w ostatecznym rezultacie jc. To samo odbyło się w grupie jc po uprzedniem upodobnieniu dźwięcznego j do następnego bezdźwięcznego c.

Zmiany te, jak jyż było zaznaczone, należą całkowicie do przeszłości i jeżeli ślady ich utrzymują się do dzisiaj, to tylko przez tradycję, często jednak zdarzają się drugorzędne wyrównania. Np. Grójec// Grójca zamiast Grodziec// Grójca, a z drugiej strony Grodziec//Grodźca¹)', tak samo radca obok starego rajca, ale już w nieco innem znaczeniu; rządca, dowódca...

§ 115. Podobny rodzaj zmian znajdujemy w grupach śćs, źjs, które się przekształcają w js. Np. miasto /j miejski, < *mieść-ski, Zamość // Zamojski < * Zamość-ski, Ujazd //Ujejski < *Ujeźdź-ski. Przebieg tych zmian był następujący: (ź^s) śćs > ś^ł'śs > śs j^ss js. Przejście grup ź~₃s śćs w js w przytoczonych wypadkach należy do przeszłości, ale tendencję do podobnych zmian zauważyć można i dzisiaj w nowopowstałych grupach śćs, np. sześćset wymawiamy w szybkiej mowie [sejsct].

‘) Grójce U Grodziec dziś dwie różne nazwy.