9621686653

176 Zmiany ionologicznych grup spółgłoskowych.

sze c # ń r uległy stwardnieniu w pozycji przed spółgłoskami przedniojęzykowemi. Np. -psotny, godny, górny¹), kwiecień // kwietnia, orzeł // orla, marzec // marca, dzień 1/dnia.

d) Zmiany fonologicznych grup spółgłoskowych.

§ 108. Grupy spółgłoskowe tc dó zastępujemy grupą śó,. podstawiając pod t d spółgłoskę ś, np. plet-li H pleś-ć, wied-lill wieść. To podstawianie, mające we współczesnym języku polskim charakter wyłącznie funkcjonalny, opiera się historycznie na starodawnych zmianach dźwiękowych. Dzisiejsze polskie c pochodzi, jak wiadomo, z dawnego t\ a t' jeszcze dawniej powstało z t. W ten sposób współczesne przypuszczalne grupy *tć *dć, które zastępujemy połączeniem ść, odpowiadają starym praindoeuropejskim grupom *tt *dt. Grupa *dt wskutek upodobnienia dźwięcznego d do bezdźwięcznego t przeszła w *tt i spłynęła z pierwotną grupą *tt, a w połączeniu *tt jeszcze w epoce praindoeuropejskiej rozwijało się, jako głoska przejściowa, zredukowane s. Powstawała w ten sposób grupa *tst, z czego później w języku prasłowiańskim *st, a w razie zmiękczenia *sY, skąd późniejsze i współczesne polskie ść.

§ 109. Prasłowiańska grupa *k't’, występująca, naprzykład, w starych formach bezokolicznika typu *pekti, *tekti, czyli w czasownikach z końcową spółgłoską rdzenną -k dała w poszczególnych językach słowiańskich ten sam rezultat, co stara grupa *tj, czyli w językach zachodniosłowiańskich rozwinęła się w c', skąd polskie c. Np. piec < *pekti, ciec < *tekti. Tak samo w czasownikach z końcowem -g- rdzennem po upodobnieniu g do bezdźwięcznego t' w przyrostku bezokolicznika -ti, powstawało k't\ skąd zachodniosłowiańskie c' i polskie c. Np. biec < *bekti < *begti, móc < *mokti < *mogti. Tegoż pochodzenia c znajdujemy w rzeczownikach noc <^*noktis, por. litewsk. naktis, piec < *pektis.

*) Przyrostek -ny, jak wskazują wyrazy <jlos [j głośny, ręka ff ręc-ny, noga U nożny, miał niegdyś przed n półsamogłoskę 6, która jako samogłoska przednia, musiała wpływać na zmiękczenie poprzedzającej spółgłoski rdzennej.