100220111054

DĄŻENIA OŚWIATOWE FILOMATÓW xcm

m

Jeżowskiego, prezesa Towarzystwa Filomatycznego, naj-/bliższego profesjonistom Wileńskim i znajdującego się w kręgu bezpośredniego oddziaływania Kontryma^m, Przypisują one mianowicie filomatom przede wszystkim zamiar podniesienia nauczania i stanu nauczycielskiego. Wychowanie w ubóstwie lub ścisłej oszczędności i doznawany niedostatek wywoływały niechęć do zbytku i roz-W rzutności, szkodzącej gospodarce kraju. Środek przeciw temi widzieli filomaci w podnoszeniu przemysłu, zakładaniu Lfabryk”, rzemiosła i rękodzieła oraz w propagandzie śród zamożniejszej młodzieży zrozumienia i poparcia; dla tych przedsięwzięć, śród zdolnych zaś zawodu | technologów, mechaników, agronomów. Żywo odczuwana nędza włościan miała skłaniać filomatów do propagowania idei poprawy ich doli i postępu rolniczego. W zbytku szlachty widząc przyczyny niszczenia chłopów, bankructw jr i; pŁiactwa, postawić mieli sobie filomaci za zadanie famdzić sumienie młodzieży, aby przyszli urzędnicy, sędziowie i adwokaci starali się zmniejszyć zło.

I: W tym wymuszonym zeznaniu nie wszystko da się po-na karb przezornej rozwagi odwołującej się do p|ęr|votnie liberalnych intencji cara Aleksandra, potwier-Łąła je bowiem filomacka praktyka. Interesowali się fi-lomkci żywo oświatą dla ludu, propagowali książkę Chodź-^■wzmacniali społeczny istan posiadania i prężność swej ^Estwy, zachęcając zdolnych do nauki nagrodami książko-^Eii i popierając usilnie Towarzystwo Pomocy Niedostat-nimjUczniom, pobudzając do organizowania się w różnorodne związki, choć tylko niektórzy — jak Malewski — ulegli pod tym względem fascynacji Franklina¹¹³.

K^m H. Mościcki, Z filar ećkiego świata. Zbiór wspomnień 2 lat 1816—1824, s. 9 n.

Arch. filom., cz. I,. Koresp., t. III, s. 390.