126,127

126

Teorie literatury XX wir lu|

Upadek

formalizmu

pretowaćjako nowoczesną teorię doświadczenia estetycznego jako takiego. WyniB nięcie chwytu literackiego na czoło najważniejszych zagadnień literaturoznawi ■ u n oznaczało brak zainteresowania ideologicznymi i społecznymi kontekstami liirrd tury, co stało się powodem ostrej krytyki marksistowskiej, a następnie - wraz / li|< tensywną kampanią antyformalistyczną w Rosji Sowieckiej - upadkiem całej s/kdfl ły. Podobny scenariusz metodologiczny - choć bez ingerencji władzy politycy.)ia| 4 odnajdziemy po latach w dwóch odmiennych kontekstach: w amerykański! wersji formahzmu, czyli New Criticism, oraz we francuskim strukturalizmic, s/.cfM golnie w teorii hteratury rozwijanej przez Gerarda Genette a.

Choć formaliści byU twórcami teorii literatury, nie traktowali teorii czołobli nie i autonomicznie. Eichenbaum pisał:

W naszej pracy naukowej uznajemy teorię wyłącznie jako hipotezę robo* I czą, za której pomocą fakty zostają wydobyte na światło dzienne, usensow • I nione, to znaczy uświadomione jako prawidłowe, i stają się przedmiotem I analizy⁴⁹.

W ten sposób formaliści postępowali podobną drogą co Husserl, wedle ktd rego akt świadomości nadawał sens każdemu zjawisku pojawiającemu się w polu. Różnili się jednak od Husserla (i innych fenomenologów) tym, że zajmd wali się analizą pojedynczych zjawisk w tym względzie, w jakim ujawniają mu swoją wyjątkowość na tle systemu literackiego.

Ił. Klohcnlnmm, Teoria .metody formalnej', op < i/., *. a 74.

hi nnolocjia

Trzecie, poprawione przez Baudouina de Courtenay wydanie Tołkowogo słowar-ja zywogo wiełkoruskogo jazyka (Rozumowanego słownika żywego języka wielko-iiuikicgo) Władimira Dala, które wpłynęło bardzo mocno na świadomość całego pokolenia futurystów i formalistów.

Miczek wymierzony imakowi powszechnemu-, manifest najnowszej poezji rosyjskiej (l lllebnikow, Burlukowie, Kruczonych, Liwszyc, Majakowski), jedno „z najsilniejszych doświadczeń artystycznych” młodego RomanaJakobsona.

W ipóltly debiut Chlebnikowa i Kruczonycha (Minkonca; Świat od końca).

I fwarcic wystawy grupy Walet Karowy (1910-1917),/. Dawidem Burlukiem i Katu merzem Malewiczem na czele.

Manifesty Kruczonycha i Chlebnikowa: Słowo kak lakowoje (Słowo jako takie)

I / ilustracjami Malewicza (czytamy tam: „Dzieło sztuki to sztuka słowa. Samo pi iv się wynikało z tego wypędzenie z utworu tendencyjności, wszelkiego roił/. iju literaturzyzny"),oraz Bukwa kak takenuaja (Litera jako taka: „Należy posta-1 Wli! pytanie o znaki pisma, widzialne lub wprost dotykalne jakby ręką ślepca").

W I 'rtrihburgu wystawiona zostaje pierwsza opera futurystyczna Zwycięstwo nad ^M)lUfm, / tekstem Kruczonycha i dekoracjami Malewicza.

NI il. wic/, wystawia w Petersburgu Czarny kwadrat.

Wybuch I wojny światowej. Szkłowski pisze rozprawkę Wskrzeszenie słowa, pierw | »/v manifest nowej szkoły, w którym zapowiada, że nowa poezja (futurystyczna) •tworzy nowy język, obliczony na widzenie, a nic rozpoznawanie świata. „Bro I n/iii 1 a zawierała wiele wypowiedzi poetów, przykłady dziecięcych zabaw dżwię ■jiiiwti li, przykłady z przysłów i zastosowań bezsensownych dźwięków u sckcia-■!f»y" (S/l.liiwski, /■( wspomnień).

kim / .nych Ogłasza ksi;|żkę Stichi W.W. Majakowskiego (Wiersze W.W. Maja kim loego),

I tit ltim|i przyjeżdża Marinctti, bojkotowany przez wielu litrurystów rosyjskich, między luuytni Chlebnikowa, który przestrzegał: „Cudzoziemcze, pamiętaj, do |id*U go przyszedłeś kraju!", i nazwał go „gadatliwym bcztalcnciem".