126,127

126

Teorie literatury XX wie

Upadek

formalizmu

pretowaćjako nowoczesną teorię doświadczenia estetycznego jako takiego. \ Vy»d nięcie chwytu literackiego na czoło najważniejszych zagadnień literaturozn.iwi /y%l oznaczało brak zainteresowania ideologicznymi i społecznymi kontekstami lun 4 tury, co stało się powodem ostrej krytyki marksistowskiej, a następnie - wraz / tensywną kampanią antyformalistyczną w Rosji Sowieckiej - upadkiem całej •>/' ły. Podobny scenariusz metodologiczny - choć bez ingerencji władzy polityczne¹ odnajdziemy po latach w dwóch odmiennych kontekstach: w amerykan* wersji formalizmu, czyli New Cńticism, oraz we francuskim strukturalizmic, sz golnie w teorii literatury rozwijanej przez Gerarda Genettea.

Choć form aliści byli twórcami teorii literatur)', nie traktowali teorii czołohl nie i autonomicznie. Eichenbaum pisał:

W naszej pracy naukowej uznajemy teorię wyłącznie jako hipotezę robo czą, za której pomocą fakty zostają wydobyte na światło dzienne, usensow nionc, to znaczy uświadomione jako prawidłowe, i stają się przedmiotem analizy*⁹.

W ten sposób formaliści postępowali podobną drogą co Husserl, wedle rego akt świadomości nadawał sens każdemu zjawisku pojawiającemu się w polu. Różnili się jednak od Husscrla (i innych fenomenologów) tym, że z.ijimjj wali się analizą pojedynczych zjawisk w tym względzie, w jakim ujawniają swoją wyjątkowość na tle systemu literackiego.

Ił Kklicnlnuim, 'Ihiria .mrtoi/y fbrnhiłnrj*, <»/» <i/, * i ją

mitologia

«•»Tr/cdc, poprawione przez Baudouina dc Courtenay wydanie Tołkowogo słowar-ja iywogo wielkoruskogojazyka (Rozumowanego słownika żywego języka wielko ruskiego) Władimira Dala, które wpłynęło bardzo mocno na świadomość całego p .kolenia futurystów i formałistów.

/Vłltzek wymierzony imakowipowszechnemu: manifest najnowszej ['oezji rosyjskiej (Chlcbnikow, Burlukowie, Kruczonych, Liwszyc, Majakowski), jedno „z najsil nicjs/ych doświadczeń artystycznych" młodego Romana Jakobsona.

Wspólny debiut Chlebnikowa i Kruczonycba (Mirskonca; Świat od końca).

*    )wan ic wystaw)' grupy Walet Karowy (1910-1917),/ Dawidem Burlukicm i Ka-•bnirtzctn Małcwiczcm na czele.

Manifrsty Kruczonycha i Chlcbnikowa: Słowo kak takowoje (Słowo jako takie) t ilustracjami Malewicza (czytamy tam: „Dzieło sztuki to sztuka słowa. Samo pi /• / nę wynikało z tego wypędzenie z utworu tendencyjności, wszelkiego ro-

•    ł i|u literaturzyzny"), oraz Bukwa kak takowaja (Litera jako taka: „Należy posta-«i. pytanie o znaki pisma, widzialne lub wprost dotykalne jakby ręłq ślepca").

W Petersburgu wystawiona zostaje pierwsza opera futurystyczna Zwycifsfwo muł uhńtem, z tekstem Kruczonycha i dekoracjami Malewicza.

M tl. wu / wystawia w Petersburgu Czarny kwadrat.

Wy lnu h I wojny światowej. Szkłowski pisze rozprawkę Wskrzeszenie słowa, pierw ftty manifest nowej szkoły, w którym zapowiada, że nowa poezja (futurystyczna) tlwm /y nowy język, obliczony na widzenie, a nic rozpoznawanie świata. „Bro-troiku zawierała wiele wypowiedzi poetów, przykłady dziecięcych zabaw dz.wię lliiwti h, pi/ykłady z przysłów i zastosowań bezsensownych dźwięków u sekeia-My^a('*/kli.w«ki, Że wspomnień).

I¹ - u. .mych ogłusza książkę Stiebi W.W. Majakowskiego (Wiersze W.W. Majakowskiego).

1

hi Kiwjl przyjeżdża Marinetti, bojkotowany przez wielu fururystów rosyjskich, młędny Innymi Chlebnikowa, który przestrzegał: „Cudzoziemcze, pamiętaj, do ).dil* ipi przyszedłeś krajni", i nazwał go „gadatliwym hcztnlcnciem".