12

Peryderma

Tkanka ta, zwana też k o r k o w i c ą, okrywa starsze organy lub starsze c/fj organów roślinnych. Jest to tkanka wtórna, w jej skład wchodzi wtórny incry .i felogen oraz ściśle z nim związane produkty jego merystcmatyczncj działalni felcm i feloderma. Felogen, czyli miazga korkorodna, powstaje w ob\v» wych partiach organu (łodygi lub korzenia) z od różnicowania żywych tkanek łych, np. miękiszu lub łyka. Felogen składa się z komórek merystcmatycznych, k dzielą się płaszczyznami stycznymi do powierzchni organu (czyli peryklinalnie) I kładają nowe komórki głównie na zewnątrz, ale od czasu do czasu także do wn organu.

Felcm, czyli korek, powstaje przez zróżnicowanie komórek odkładał przez felogen na zewnątrz. Składa się z komórek ściśle przylegających, mart i wypełnionych powietrzem (rys. 4.28 A), o ścianach zawierających warstwę su ny nałożonej na ścianę pierwotną lub pomiędzy pierwotną a wtórną ścianą koli kową. Ściana może być także zdrewniała i wtedy tkanka korkowa jest s/iy i twarda. Korek jest tkanką nieprzepuszczalną dla wody i powietrza, i stan warstwę chroniącą wnętrze organu przed utratą wody oraz uszkodzeniami mcc

felogen — felodermc

A

Rys. 4.28. Peryderma. A przekrój poprzeczny przez warstwę perydermy zwartej. Ił przez przet kę

felem (koi

cznymi i temperaturowymi (np. wskutek przegrzania). Kontakt wnętrza organu środowiskiem i wymianę gazową umożliwiają występujące w korku przetch n k i. Są to miejsca w tkance korkowej, w których komórki ułożone są lu z pozostawieniem przestworów międzykomórkowych, którymi para wodna i i gazy mogą swobodnie dyfundować na zewnątrz i do wnętrza rośliny (rys. 4.2S Przetchlinki widoczne są na powierzchni korka jako szorstkie wypukłości o zar okrągławym lub soczcwkowatym.

Felogen odkłada nowe różnicujące się komórki od czasu do czasu także wnętrza organu. Powstaje z nich po wewnętrznej stronie felogenu warstwa komo:

IM u ./owych, zwana felodermą. Przy podziale komórek fclogenu częściej różnicuje l |im< hodna zewnętrzna niż wewnętrzna, toteż warstwa korka jest znacznie grub$_/a i !• Indermy.

• iwory wydzielnicze

/nlic/amy tu pojedyncze komórki lub zespoły komórkowe, wydzielające w j_u »t> h ilościach specjalne produkty przemiany materii. Komórki te odznaczają (•I • yloplazmą i dużymi jądrami z wysokim poziomem DNA, często poliploid_a| ||( 'echują się ponadto dobrym rozwojem siateczki śródplazmatycznej i apar.itu J0go. Są to cechy związane z intensywną przemianą materii tych komórek. i*’liity wytwarzane są w cysternach siateczki śródplazmatycznej lub apur.u,, Ho i pojawiają się w pęcherzykach odsznurowujących się od tych struktur )r/vki te mogą następnie na drodze egzocytozy wyprowadzić produkty wyd/j_c| n.i zewnątrz protoplastu (np. między plazmolcmę a ścianę komórkową) albo sMiątrz komórki. Pęcherzyki mogą też nic opuszczać protoplastu, ale na pr/y_ zlewać się, co prowadzi do gromadzenia się produktów wydzielniczych vvc-fll/ komórek, najczęściej w wodniczkach.

i iwory wydzielnicze mogą występować na powierzchni rośliny. Różne Ukty wydzielane są wówczas do środowiska zewnętrznego. Utworami wydzj_c|. mi tego typu mogą być niektóre partie skórki wydzielające na zewnątrz, po_ dciany komórkowe, olejki lotne, nadające zapach kwiatom, liściom lub innym iliom. Niekiedy funkcje wydzielnicze pełnią włoski. Prosty przykład stanowią ki wydzielnicze u pelargonii, składające się z kilkukomórkowcgo trzoneczka. _na go szczycie znajduje się duża, właściwa komórka wydzielnicza produkują, k lotny, gromadzący się pomiędzy ścianą komórkową a kutykulą (rys. 4.29,\) ni przykładem są jednokomórkowe włoski parzące pokrzywy. Rozszerzony dsiawy, otoczony małymi komórkami skórki włosek zwęża się ku górze i _/a_ V/ony jest małą główką. Główka łatwo odłamujc się przy dotknięciu pozosta\vj_a_ Imiry, impregnowany krzemionką koniec, który wbija się łatwo w ciało zwiera, wprowadza doń parzącą ciecz (rys. 4.29 B).

Powierzchniowymi utworami wydziclniczymi są też miodniki. Są to grupy )órek wydzielające na zewnątrz słodki płyn nektar (rys. 4.29 C). Występną iwaznie na różnych częściach kwiatów' zapylanych przez owady, które odżywają hektarem. Inne jeszcze przykłady powierzchniowych utworów wydziclniczych t_G fczoły wodne, przez które roślina może aktywmie w-ydziclać w-odę niezależnie _0cj Icsu transpiracji, oraz gruczoły trawienne, występujące na organach chwytny^

0    .lin mięsożernych, np. u rosiczki lub muchołówki i wydzielające enzymy trawią, białko zwierzęce.

Utwory wydzielnicze mogą też występować wewnątrz organów roślinnych, ytwarzają one różne produkty, jak garbniki, olejki lotne, śluzy, gumy, alkaloidy

1    idniki soku mlecznego itp. Produkty te mogą gromadzić się wewnątrz komórek d/ielniczych lub też poza komórkami w specjalnych zbiornikach i kanałach.

139