page0609

60i

Rypin — Rypin stary

teresującą postawę. Brama ta zwana Sierpską, jest wprawdzie bez dachu, ale w murach swoich nieuszkodzona, ma kształt wieży zakończonej blankami, wysoka na łokci 13. Z dawnych wałów pozostał także jeszcze mur długi na łokci 43, gruby blisko 3, a wysoki 9 łokci, ciągnący się od połączenia z bramą Sierpską, ku stronie południowej miasta nad rzeką oblewającą niegdyś w około wał i fossy. Kościoły tutejsze są: świętego Ducha drewniany, niegdyś Bożogrobców, otoczony cmentarzem grzebalnym, jeszcze przed lokacyją miasta erygowany, ze szpitalem założonym w r. 1333 przez Władysława i Bolesława, książąt dobrzyńskich. Kościółek ten kilkakrotnie zniszczony, ostatnio w roku 1833 był odbudowany, a po supressyi Bożogrobców przyłączony został do parafijalnego, szpital zaś na inpe miejsce przeniesiony. Kościół parafijalny świętej Trójcy murowany, jest wielce starożytny, stał już bowiem przed założeniem nowego Rypina i uposażony był hojnie w r. 1355 przez wyżej wspomnio-nych książąt dobrzyńskich fundatorów Rypina. W późniejszych czasach kilkakrotnie przerabiany stracił zupełnie pierwotny charakter. Jest to budowla obszerna z cegły nietynkowonej, zamiast sklepienia podsiebitkę z desek mająca, cztery skarpy rogowe i piec mniejszych podpierają gmach chylący sic do upadku. Trzy w^r około niego przystawia mieszczą kaplicę, zakrystyję i przedsionek; okna ostrołukowe, ołtarze wszystkie są now^rsze i bardzo miernej roboty. Chrzcielnica tylko do pięknych sprzętów^ należy, oraz dwa lichtarze w formie drągów^r do noszenia świec w czasie processyi służące. W całym gmachu gzyms z cegły palonej wysadzony. Położony na górze u podnóża rzeki, rnalo-wuiiczy sprawia widok. W rynku stał niegdyś ratusz rozebrany w roku 1831, ulice wszystkie są bruków ane, ma szkoło elementarną murowaną, i szkołę żydowską drewuii&ną, szlachtuz miejski i magistrat. Ludność ogólna wynosi 3,904 głów, Niektórzy z mieszkańców^ trudnią się robotami zduńskiemi, w ozdobniejszych nawet rodzajach. Są tu fabryki octu i oleju, oraz 7 garbarni, domów ma 156. Stacyja pocztowa i 6 jarmarków do roku. Obszerny opis Rypina skreślił Alexander Sławenko Sławiński, drukowany w Pa mięt. relig. morał.* na rok 1856, tom XXX, str. 131, i w osobnej, odbitce.    /. M. S.

Rypin Stary, wieś prywatna w gubernii Płockiej, o 3 wiorsty od miasta Rypina odległa. Była to posada dawnego Rypina, zanim go Władysław książę dobrzyński w r. 1345 erygow ał na miasto, nową mu obmyślając lokacyją, po założeniu którego długo było przedmieściem, czego dowodem dawniej w wielu miejscach na polach natrafiane bruki, leżące głęboko pod warstw^rą ziemi ro-dzajną. Do ostatniego też urządzenia dóbr skarbowych stanowił z miastem starostwo niegrodowo, którego starostą w r. 1765 był Michał Podoski, kasztelan Rypiński. Przed kilkunastą laty Rypin stary, górnym także zwany, przeszedł od Podoskich na własność Piwnickiego i stanowi oddzielną gminę. Sama tedy wieś należy do najstarożytniejszych w^r Polsce, i miała zamek z którego % część pobieranych w nim opłat dla klasztoru benedyktynów w^r Mogilnie była przeznaczoną. A lubo nie masz zgody między nowszymi historykami; (mianowicie A. Z Helclem a A. Bielowskim), który z Bolesławów nadanie to kościołowi Mogilskiemu uczynił, w^r każdym jednak razie to nie ulega wątpliwości, że w XII przynajmniej wieku zamek w Rypinie istniał niezawodnie. Ślad po nim pozostał w kopcu usypanym wśród roszkosznej doliny otoczonej górami, pod względem budowy swojej innym horodyszczom tutejszej okolicy podobnymi Dalej wśród gor w nizinie na lewo od drogi stoją gruzy kościoła przedstawiające granitową tylko jego ścianę i fundamenta. Jestto miejsce dawnej bazyliki Miechowitów, wystawionej przez nich około XYT wieku, a erygowanej pier-.