page0608

600

Rynoplastyka — Rypin

gische Erfahrungen uber die Wiederherstellung zerstorter Theile des men-schlichen Kórpers (Berlin, r. 1829—31); Zeis, Handbuch der plastischen Chirurgie (Berlin, r. 1838); Fritze i Reich, Die plastische Chirurgie (Berlin, roku 1845).

Rynsztunek, rysztunek, wyraz ogólnie malujący, tak zbroje, jak wszelkiego rodzaju broń i przybory wojenne, tak dla ludz- jak dla koni. W dawnej Polsce dozorca czyli strażnik zbrojowni, zwanym był Rynsztunkowy albo Cekwart.    K. Ti⁷/. W⁷.

Rypin, miasto rządowe w gubernii Płockiej, w powiecie Lipnośkim, nad rzeką Rypienicą zwaną także Odleką od Lipna mil 4 odległe. Teraźniejszy Rypin, który niegdyś był zwany nowym dla różnicy od starego, dziś wsią będący, założyLWładyslaw książę dobrzyński i łęczycki, synow iec króla Władysława Łokietka; w r. 1345 obdarzył on go przywilejem erekcyjnym i prawem chełmińskiem, ustanowił dochody miasta, uwolnił na lat 10 od wszelkich danin i podatków^r, pozwolił mieć łaźnią i t. d. Przywilej ten potwierdzali i rozszerzali: Zygmunt 1 w roku 1526, Zygmunt August 1570, Władysław IV w roku i640, Jan Kazimierz 1654, August II w roku 1720. nakoniec Stanisław August w r. 1766 i 1778. W dziejach dawnej ziemi Dobrzynskiej, Rypin jedno z jej głównych miast, dzielił wszystkie jej losy podczas napadu Krzyżaków i Litwy, w różnych wojnach i podczas przejść od jednych do drugich władzców. Jako w obronniejszem miejscu położony był obwarowany wkoło murami prz^z książąt dobrzyńskich w wieku XIV, którzy mieli tu swój zamek. Najwięcej ucierpiał w r. 1409 kiedy Krzyżacy w kilka miesięcy po zawarciu pokoju z Polakami, napadli i zniszczyli miasto ogniem i mieczem. W sto kilkadziesiąt lat potem, jak przekonywa przywilej 1570 r., nie mogło jeszcze dźwignąć się z ruiny; inury miejskie wymagały naprawy i Zygmunt August powiększył w tym celu posiadłości mieszczan, aby dać możność wzmocnienia i podniesienia miasta. Mimo to, jako główne miasto i zapewne doszłe do lepszego stanu, było stolicą powiatu, miało kasztelana mniejszego i starostwo niegrodowe, w niem było stanowisko zimowe dla regimentu pieszego, urząd sądowy ziemi Dobrzyńskiej, podług konstytucyi 1593 r. składano tu trzy razy do roku sądy, a zawsze w tydzień po odprawionych w Lipnie. Z mocy konsty-tucyi r. 1768 był tu, jako w miejscu środkowym całej ziemi, gród przeniesiony z Bobrownik. Jak wojny i napady dawne przyczyniały do zniszczenia, tak powyższe skupienie władz wrpływ^ało na powiększenie ludności i na dobry byt miasta; ztąd w wieku XVII i przedtem były sławne w całym kraju jarmarki tutejsze. Ale przy schyłku zeszłego stulecia, gdy wszystko nachyliło się do upadku, Rypin zeszedł na ubogie miasteczko, chcąc się zaś z niego uratować, magistrat wydał postanowienie 1779 roku potwierdzone przez króla, nadając żydom prawo obywatelskie i przypuszczając ich do używania wspólnych swobód. Postanowienie to jest rzadkim u nas zabytkiem tolerancyj w czasie, kiedy zwykle ograniczano jeszcze prawa starozakonnych i ścieśniano ich swobody. Po upadku Rzeczypospolitej, Rypin przeszedłszy pod rząd pruski, był miejscem sądu powiatowego, Justitz komissyi, głównym składem żupy solnej i garnizonu wojskowego. W r. 1807 podczas kampanii .francuskiej, wojska przechodząc przez Rypin, tak go zniszczyły, ze w r. 1810 wiele domów pustkami stało. Dopiero za królestwa doszedł do lepszego stanu, i dziś jest jednem z handlowniejszych w okolicy miasteczek, ile że ludność jego z żydów powiększej części się składa, ma wiele domów murowanych, niektóre nawet piętrowe. Pozostałe szczątki bramy i muru m-ejskiego nadają mu od przyjazdu z Sierpca, dość starożytną i in-