140,141

140

Teorie literatury XX wirku

Richardsa

koncepcja

właściwego

c/ytania

Poetyka

obiektywna

'esjonalizm ' badaniach literackich

odstawowe y popełnia-nu i /ytel-ików poezji

yk masowy

wstały tak zwaneprotocols ofreading, w których Richards wyodrębnił główne pr/i I szkody na drodze do „właściwego” czytania: między innymi nieuzasadniona skojarzenia, niemające nic wspólnego ze słowami na stronie, doktrynalny ulep, I łość własnym poglądom, przyjęte przekonania na temat tego, czym jest wirrsul wewnętrzne zakazy, sentymentalność. W ten sposób zostały położone podstawi pod „poetykę obiektywną”, eliminującą z procesu lektury prywatne doświadczę I nia czytelnika, wiedzę spoza kontekstu narzuconego przez wiersz oraz teoretyc /I ne presupozycje. „Wszelka szanująca się poezja zaprasza do uważnego czytani! [Ali respectablepoetry invites c/ose reading]"-pisał Richards²⁰ i przez uważne > / y I tanie rozumiał obiektywną analizę wiersza, pozbawioną jakiejkolwiek subiektywl nej domieszki (przypomnijmy sobie zalecenia Husserla dotyczące uchwytywul nia obiektywnej prawdy). Wpływ tej książki i zaproponowanej w niej metody Uli ogromny. Jak po latach wspominał inny przedstawiciel New Criticism Allen T.iln^ „nikt, kto czytał Practical Criticism Richardsa, po jej publikacji w 1929 roku, ul: mógł czytać żadnego wiersza w dotychczasowy sposób”¹'.

W opublikowanym w 1938 roku eseju Criticism, lnc. John C. Ransom, statają się zdefiniować cele criticalbusiness i doprowadzić badania literackie do pełnej pro! fesjonalizacji, dowodził, że profesorowie anglistyki powinni skupić się pr/.M wszystkim na „technicznym badaniu poezji”, co miało się równać skupieniu uwi gi na samym tekście, z pominięciem nieliterackich kontekstów i problemów.

Byłyby to techniczne badania poezji [...] gdyby zajmowały się metryką [.„ |, odchyleniami od prozatorskich norm języka i prozaicznej logiki; jej tropami, fikcjami i wynalazkami, dzięki którym poezja zapewnia „dystans estci tyczny” i sama usuwa się z historii¹¹.

W tym samym 1938 roku, w podstawowym podręczniku Understandin3; f etry, Brooks i Warren skonstruowali listę podstawowych błędów popełniały przez czytelników poezji. Były to: „pogoń za przesłaniem” (poszukiwania id którą można odnieść do własnego życia), „wyraz uczuć” lub ich „czyste ur/ccrf wistnienie” oraz „piękne sformułowanie jakiejś wzniosłej prawdy”. We ws/yf kich tych trzech wypadkach czytelnik błądzi, albowiem „efekt poetycki nie p lega na samych rzeczach [uczuciach, ideach itp.], ale na sposobie, w jaki pofff gujc się nimi poeta”¹³.

Ujęcie takie musiało doprowadzić do radykalnego przeciwstawienia prawd/ wego języka poezji „językowi masowemu {mass language)” .W głośnym eseju 7k sja w poezji Allen Tatę pisał, że najgorsza wersja poezji to taka, w której „pi /O ciętna jednostka demonstruje [...] swoją przeciętność”, gdy posługuje się JęKV

I.A. Richarda, Practical Criticism: A Study ofLittrmyJudgment, London 1929,11. ao(.

" A.Tatę, Essays o/Four Decades, Chicago 19f1H.11. XI.

'* J.C. Riumiun, Criticism lnc,, |w:| idem, The World i Body, New York 19)8.

" C\ llrookn, K I* Warren, llor,umienie f>oerji, tłum. I. Sieradzki, | w: | teoria bud,u) liteimkich m£tunicq„,,op, ci/,, t. i,cx, a,i. 034-6)5,    J

I' u malizm amerykański - New Criticism

141

Ifti potocznym, albowiem „mowa potoczna została mocno skażona na skutek Swego przekazywania uczuć”. Błąd polega, wedle krytyka, na uznaniu „języ-htiinnwego” za „środek komunikacji:

11, którzy go używają, są mniej zainteresowani w nadawaniu porządku for-lliiilnego temu, co nazywa się dziś stanem emocjonalnym, niż w wywoły-Winiti tego stanu¹⁴.

Bfttimowanie Tate’a jest następujące: uczucia powszechne są złe, a zabarwiając m publiczną, przemieniają ją w język masowy, który wzbudzając emocje, za- Porządek KU pi iwolaniu poetyckiemu, jakim jest tworzenie „formalnego porządku”^!S.    formalny

rmonijne napięcia²⁶

Jjliwi iwc metafory, stosowane przez Nowych Krytyków do opisu autonomicz- Kategorie opisu łupiijnej struktury wiersza (a zaczerpnięte z tekstów angielskiego romantycz- ^wiersza i lllu/.ola, krytyka i poety, S.T. Coleridge’a¹⁷), określały go jako budowlę,

HfIIk I, organizm lub ko m pozycj ę m uzyczn ą. John C. Ran-pori iwny wal wiersz do konstrukcji domu (struktura logiczna), którego ściany In f,ubami, tapetą, kilimem (ten naddatek nazwał tkanką lub teksturą).

■U dobrego krytyka - pisał - staje się zatem zbadanie i określenie utwo-■ uwzględnieniem jego struktury i jego tkanki [texture\. Jeżeli krytyk nie Hn powiedzenia o tkance, nie ma nic do powiedzenia o utworze ja-■Utwoi /<• poetyckim i traktuje go jako prozę³⁸.

•por limu. K. Stamirowska, [w:J Teoria badań literackich za granicą...,

575-

jtóll tę analizuje R. Scholcs w The Crafty Reader, New Haver»-London 2001. Scholes ^^HpiWiul/.i z tego fragmentu nic tylko modernistyczną, ale i polityczną postawę li I i ytykow,opartą na ostrym potępieniu wszelkiej retoryki (mowy publicznej) jako

1

k Wiinsatta Jra - zob.: Eksplikacja jako krytyka (1951), tłum. J. Makota,

\f    na tronu badan li/irackich za granice/. Antologia, red. H. Markiewicz, t. 1: Me-

fUriackiej, Kraków 1976, s. 338.

urn / Hiograpbta Literaria: „Poemat to taki rodzaj kompozycji, który Kilimy jrsi 1 l/ielu naukowemu przez to, ż.e jako swój bezpośredni przedmiot pro-1 im prawdę. I z wszystkich innych rodzajów wyróżnia się tym, że

1..... toia odpowiada zadowoleniu z każdej części składowej”-

Huki *d|i>, Iiiografihia Uteraria: Or Riographical Sketches of my Literary Life and Opin-• ■ 1 ■ W,o.....I.ondon 1 <>65, s. 172. Warto pamiętać,że pośrednikiem między Coli..... iii Ci itn i\m był l.A. Richards, autor książki Co/eridge on Imagination, New

■p«tm......Krytyka jako czysta spekulacja, tłum. M. Szpakowska, [w: | Nowa Krytyka. An

It, «, 130.