1524018r3502194340167X5345320 o

104 V FILOZOFIA GRECKA PQ ARYSTOTĘI FSTp

rzeczywistej wielkości Słońca), wówczas umysł musi zawiesić osąd i wszystkie je traktować równoprawnie.

Zwornikiem filozofii moralności Epikura jest twierdzenie, że przyjemność stanowi początek i kres szczęśliwego życia. Odróżnia on wszakże przyjemności, które zaspokajają pragnienia, i przyjemności, które pojawiają się wówczas, gdy wszystkie pragnienia zostały zaspokojone. Przyjemności związane z zaspokajaniem naszego pragnienia pożywienia, napitku i seksu są przyjemnościami niższymi, ponieważ wiążą się z przykrością: pragnienie przez nie zaspokajane jest samo przykre, a jego zaspokojenie wiedzie do odnowienia pragnienia. Powinniśmy zatem dążyć do spokojnych przyjemności, jakich dostarcza na przykład przyjaźń.

Choć był atomistą, Epikur nie opowiadał się za determinizmem. Przekonany był, że ludzie cieszą się wolnością woli, którą starał się tłumaczyć losowymi odchyleniami w ruchu atomów. Skoro jesteśmy wolni, sami kierujemy własnym losem - bogowie ani nie narzucają konieczności, ani nie wtrącają się do naszych wyborów. Nie możemy uniknąć śmierci, lecz jeśli zapatrujemy się na nią prawdziwie filozoficznie, nie jest ona złem.

Stoicyzm

Epikureizm przetrwał przez sześćset lat od śmierci Epikura, choć jednak znalazł niezrównany wyraz w wielkim poemacie Lukrecjusza, nigdy nie był tak popularny jak stoicyzm, kierunek stworzony przez jego współczesnego, Zenona z Kition. Zenon pochodził z Cypru; lektura książki na temat Sokratesa obudziła w nim namiętność do filozofii, która skłoniła go do przeniesienia się do Aten mniej więcej w tym samym czasie, kiedy przybył tam Epikur. Miał on studiować tam pod kierunkiem wielu nauczycieli, jednak zaraz po przyjeździe został uczniem cynika Kratesa, który - jak mu powiedziano - jedyny spośród współczesnych filozofow dorównywał Sokratesowi. Cynizm nie był szkołą filozoficzną, lecz beztroskim stylem życia przesiąkniętym pogardą dla bogactw materialnych i konwenc,.. Twórcą tego kierunku był Diogenes z Synopy, który zył ,ak pies (.cynik" znaczy podobny psu’) w psiej budzie. Kiedy odwiedził go Aleksander Wielki . zapytał, co może dła niego zrobić, Diogenes odpowiedział: .mozesz przesunąć s,ę . odsłonie _mj słońce’ Zetknięcie się Zenona z cynizmem spowodowało, ze w swo^l filozofii duże znaczenie przypływał ideałowi samowystarczalności.

U odróżnieniu od Lbogenesa, który lubił kpić »oł~ z Platona, ' ^Krale“* ^kt<^ cnsvwał poetyrkie satyry, Zenon poważnie traktował filozofię systematyczną. J pisywa pot. y•    ^ _0Mnr& czasów i naszą wiedzę na temat >ego nauk

go pwma nie howuy    rnnnakieea takich lak nadworny filozof Nero-

czerpiemy z dzieł piaarzy o e Y ^    ^ „początkował on stoicką tra-

Po śmierci Zenona przywództwo w Stoi przeszło na Kleantesa, którego specjalnością była fizyka i metafizyka. Kleames był pobożnym człowiekiem, autorem hymnu do Zeusa, do którego zwraca się w słowach, których równie dobrze mogliby użyć chrześcijańscy lub żydowscy monoteiści, zwracając się do Pana Boga.

O, Zeusie wszechmocny O, Wieloimienny

Tobie Twórco, wszyscy cześć oddają,

Nad wszystkim Twoje prawo. Do ciebie wołają,

Głosy wielkiego świata. Z ciebie są zrodzeni Wszyscy. A także to co w świecie żywe Życiem tej Ziemi. Wszyscy są stworzeni Na Twe podobieństwo prawdziwe

Hymn ten znał św. Paweł i cytował go, kiedy nauczał w Atenach.

Zenona zastąpił Chryzyp, który kierował szkołą w latach 232-206 p.n.e. On sam specjalizował się w etyce, ale rozbudowywał także i poszerzał dzieło swoich poprzedników i jako pierwszy przedstawił stoicyzm jako spójny, całościowy system. Ponieważ prace tych trzech wczesnych stoików zaginęły, trudno dokładnie określić ich indywidualne poglądy, najlepiej zatem ich koncepcje rozpatrywać wspólnie.

Logika stoików różniła się od logiki Arystotelesa pod wieloma względami. Arystoteles jako zmiennych używał liter, stoicy zaś wykorzystywali do tego celu liczby. Typowy wzór zdania we wnioskowaniu arystotelesowskim brzmiał .każde A jest B\ zaś typowy wzór zdania we wnioskowaniu stoickim brzmiał .jeżeli pierwsze, to drugie*. Różnica między literami a liczbami jest mało znacząca - istotne jest to, że zmienne Arystotelesa odpowiadają wyrażeniom (podmiotom i predykatom), natomiast zmienne stoików odpowiadają całym zdaniom. Sylogistyka Arystotelesa stanowi formalizację, jak to się dzisiaj określa, rachunku predykatów; logika stoicka stanowi formalizację, jak to się dzisiaj nazywa, rachunku zdań. Typowe wnioskowanie rozpatrywane przez stoików przebiega następująco:

Jeżeli Platon żyje, to Platon oddycha Platon żyje

Zatem Platon oddycha

Istotnym rysem logiki stoickiej jest to, że poprawność wnioskowania me zależy od treści poszczególnych zdań. Zdaniem stoików następujące wnioskowanie jest n»e mnie) poprawne niż przedstawione wyżej:

Jeżeli Platon nic ży>e, to Ateny leżą w Grecji

Platon rut żyje

Zatem Ateny lezą w Grecp