175 3

prawy działania mechanizmu zmiany biegów można przystąpić do szlifowania wyciąć kulisy.

Elementem zapadkowym kulisy jest najczęściej kulka, która dociskana sprężyną wchodzi w odpowiednie wycięcie. Sama kulka na ogół nie ulega uszkodzeniom, natomiast zdarza się pęknięcie lub znaczne osłabienie sprężyny dociskającej kulkę. Pękniętą sprężynę wymieniamy na nową, osłabioną zaś można wzmocnić przez podłożenie pod nią podkładki o grubości 1—2 mm. Zdarza się, że kulka zacina się w prowadnicy, najczęściej wskutek zanieczyszczeń. Należy wówczas usunąć przyczyny zacięć po wyjęciu i dokładnym oczyszczeniu prowadnicy.

Jeśli elementem zapadkowym jest klinowo zakończony kołek, wówczas może również wystąpić zużycie lub wyszczerbienie jego części klinującej. Naprawa zużytego lub uszkodzonego kołka jest kłopotliwa i należy zawsze w miarę możliwości zastąpić go nowym.

a    b

Rys. 5.46. Kołek zapadki mechanizmu zmiany biegów a — zużyty, b — niezużyty

Jedyną względnie skuteczną metodą naprawy jest napawanie zużytej lub wyszczerbionej części stożkowej oraz nawęglenie, tak aby twardość stożkowej części kołka wynosiła przynajmniej 55 HRC (w praktyce trudne do osiągnięcia).

Przy niezbyt dużych zużyciach części stożkowej kołka klinującego (zużycia rzędu 0,1—0,2 mm) można zniszczone płaszczyzny przeszlifować w celu uzyskania należytego kształtu. Pamiętać przy tym trzeba, że warstwa nawęglana ma zazwyczaj grubość nie większą niż 0,3 mm, zaś całkowite jej zeszlifowanie spowoduje, że w bardzo szybkim czasie klinująca, stożkowa część kolka powtórnie ulegnie zużyciu.

Zmieniacz biegów. Mechanizm krzywkowy, sterujący ruchem widełek przesuwnych uruchamiany jest dźwignią nożną za pomocą zmieniacza składającego się z odpowiedniego mechanizmu zapadkowego, wałków

i sprężyn. Również i tu istnieje duża różnorodność konstrukcji przy zbliżonych zasadach działania, dzięki czemu możliwe jest jedynie ogólne omówienie występujących niedomagań i zużyć.

Pospolitym niedomaganiem tych mechanizmów jest zużycie ostrzy zapadek. W najczęściej spotykanych konstrukcjach, jako graniczne dopuszczalne zużycie ostrzy zapadek można przyjmować zaokrąglenie ich ostrych krawędzi promieniem większym niż 0,5 mm, względnie zużycie zmniejszające długość zapadki o więcej niż 0,3 mm. Zużytą zapadkę należy wymienić na nową. Czasami można doraźnie naprawić mechanizm przez obrócenie zapadki o 180°. Ten ostatni sposób można stosować tylko wówczas, jeśli zapadka pracowała nie całkowitą szerokością ostrza i zużyta jest tylko część ostrza.

Naprawa zapadek przez napawanie nie jest stosowana, bowiem ostrze zapadki musi wykazywać znaczną twardość (rzędu 60—63 HRC) przy jednoczesnej dużej wytrzymałości rdzenia. Należy bowiem pamiętać, że o ile kulisa i jej zapadkowe urządzenie blokujące nie przenoszą poważniejszych nacisków, o tyle w zapadkowych mechanizmach zmiany biegów ostrza zapadek

175