195

Typy i rodzaje celów w edukacji dzieci przedszkolnych 195

cywilizacyjnym. Najważniejszymi pojęciami dla edukacji dziecka jest przestrzeń i ruch w niej dokonujący się, jest czas działania dziecka i czas zmian rozwojowych w nim zachodzących, a także liczba i przy czy nowość.

Czymże jest zmiana, która stanowi podstawowy kierunek intencji edukacyjnych? Zmiana związana jest z dialektyką ruchu, a więc jego przechodzenia od jednej do drugiej formy, celu, natężenia. Zmiana jest więc rezultatem ruchu w czasie i przestrzeni, podejmowanego przez dziecko w wyniku wewnętrznego pobudzenia. Jedynie dziecko ruchliwe ma szanse zrównoważonego, harmonijnego i dynamicznego rozwoju. Żaden więc dorosły, zatroskany o dziecko, nie może blokować ruchu. Każdy ruch dorosłego pociąga ruch dziecka i odwrotnie. Ruch dokonuje się w przestrzeni zagęszczonej w jego rozmaite formy. Nie ma przestrzeni edukacyjnie pustej, nawet jeśli nie została ona opisana i ujęta w cele. Dziecko bowiem nic czeka na przyzwolenie do poznawania, przeżywania. Żyje, więc pozostaje w stanie bezustannego ruchu. Może się zdarzyć, iż intencje nauczyciela, mimo ich przyszłościowego sensu, nie trafiają w zapotrzebowanie dzieci, nawet jeśli opisane zostały po rzetelnym jego rozpoznaniu. Nie można wyuczyć uchwycenia momentu tego najbardziej sensytywnego, krytycznego u dziecka jako podpowiedzi programowych. Nauczyciel musi uczynić to sam, posiadając wiedzę uwrażliwioną na dziecko oraz genezę zmian jego zmian rozwojowych. Pomaga w tym doświadczenie pedagogiczne.

Pierwszy typ celów_t czyli cele genezy zmian, wiąże się bardzo szeroko z psychologią rozwoju dziecka i biologią, szczególnie fizjologią, metabolizmem, oraz ujmuje procesy rozwojowe wzrastania (powiększanie masy, ilości komórek, wydłużanie kości itp.), różnicowania (pojawianie się nowych funkcji) i dojrzewania, czyli uzyskiwania wydolności i sprawności funkcjonalnej w różnych zakresach w czasie rozwojowym. Genezą zmian w człowieku/dziecku zajmowali się szeroko S. Szuman, J. Piaget, a współcześnie czyni to: M. Kielar-Turska, E. Gruszczyk-Kolczyńska, A. Brzezińska. W zakresie określenia tych celów pedagog nie jest kompetentny i może jedynie korzystać z wiedzy nauk współpracujących z pedagogiką. W związku z powyższym nie powinien decydować o rozwijaniu myślenia, pamięci lub osobowości, a także o stymulacji rozwoju (którą cytowana już A. Klim-Klimaszewska utożsamia z wyrównywaniem deficytów i zaburzeń¹⁴, co jeszcze bardziej wyklucza pedagoga z tego procesu - może to czynić wyłącznie specjalista psycholog kliniczny czy psychoterapeuta). Żaden pedagog nie jest kształcony w tym zakresie. O przebiegu tych procesów, czynnikach ich złożoności może traktować psycholog, a na poziomie ich fizjologii - biolog. Od pedagoga wymagana jest umiejętność odnajdywania takich sugestii w literaturze, zrozumienia istoty wniosków kierowanych przez badaczy pod adresem opiekunów dziecka i wzięcia ich pod uwagę, by wspierać dziecko w tych procesach. Temu ma służyć wiedza psychologiczna przekazywana podczas studiów, nie zaś wchodzenie w rolę psychologa. Zadaniem pedagoga jest organizowanie przestrzeni dla ruchu (poznawczego, emocjonalnego, społecznego) dziecka. Tego typu cele wiążą się najpełniej z zasadą nieprzeszkadzania w rozwoju i służą gromadzeniu odpowiedzi na pytanie o to, kim jestem ?

Najszersze zastosowanie w pedagogice mają cele drugiego typu, czyli warunków zmiany, dodajmy, że chodzi tu o zewnętrzne warunki, a więc przestrzeń działania dziecka. Argumenty na ich obecność zawarte są w idei wspierania dzieci w ich w rozwoju,

^M Ibidem, $. 46-47.