1
5 2

14

I.    Czynności reproduktywne /naśladowcze, nie wytwarzające nowej

informacji/

1.    Znajomość wiadomości /rozpoznawanie, rozróżnianie, klasyfikacja/.

2.    Odtwarzanie wiadomości /mechaniczne i w nowym uporządkowa-

liu/.

II.    Czynności produktywne /oparte na analogii, przebiegające w iowych warunkach/

3.    Umiejętności i nawyki /zastosowanie wiadomości na zasadzie ilgorytmicznej prowadzące do subiektywnie nowej informacji/.

4.    Przetwarzanie wiadomości /twórcze zastosowanie wiadomości jrowadzące do obiektywnie nowej informacji/.

Taksonomia ta stosunkowo mocno akcentuje czynności mało samo-Izielne /poziomy 1-3/. Wynika to z jej podporządkowania teorii na-iczania programowego, które jest głównie metodą zaznajamiania ucz-liów z "wiedzą bierną" /Kupisiewicz 1970, s. 230-232 i 247/, znaj-luje też oparcie w galpierinowskiej teorii fazowego przyswajania /iedzy /Galpierin 1965/. Zgodnie z tą teorią, uczenie się określo-lej czynności rozpoczyna się od fazy orientacyjnej, polegającej na rozpoznaniu wzoru i warunków wykonywania tej czynności, a potem lastępuje odtwarzanie tego wzoru, coraz sprawniejsze i bardziej sa-nodzielne. U Biespalki zatem samodzielne stosowanie wiadomości musi '.mieścić się w jednej, najwyższej kategorii czynności.

Proces x^-edukcji wyższych kategorii taksonomii celów nauczania vszędzie tam, gdzie w grę wchodzi ocena osiągania tych celów, postępuje także w innych krajach. W drugim międzynarodowym studium osiągnięć szkolnych z przedmiotów przyrodniczych, rozpoczętym w 1981 roku, wstępne analizy programowe były dokonywane z pomocą rozwiniętej taksonomii Klopfera, ale do analizy zadań testowych wykorzystano taksonomię IEA z połączonymi kategoriami C i D. Wcześniej w międzynarodowych badaniach osiągnięć szkolnych z dziedziny literatury analogiczne narzędzia stanowiły taksonomie: /a/ złożona z 10 kategorii i /b/ złożona z dwu /1/ kategorii - "rozumienie" i "interpretacja" /Purves 1973, s. 42 i n., 336 i n./. Do dwukatego-rialnej taksonomii minimalnej doszedł w swych bogatych doświadczeniach pomiarowych James Popham. W jego podręczniku "ewaluacji pe— iagogicznej" czytamy /1975, s. 60/: "Niektórzy pedagodzy, a wśród nich autor, stwierdzają użyteczność trzech dziedzin taksonomii /poznawczej, emocjonalnej i psychomotorycznej - przyp. B.N./ do opisu celów nauczania, a w dodatku redukcji taksonomii poznawczej ^do /1/ jej najniższego szczebla /wiadomości/ i /2/ wszystkiego, co wyżej /pozostałe pięć szczebli/. Ponieważ większość celów pedagogicznych jest formułowana na szczeblu pamięci mechanicznej /wiadomości/, nnwet dwudzielny system klasyfikacji jest użyteczny. Wprawdzie niektórzy specjaliści chwalą się zdolnością taksonomicznego klasyfikowania wszelkich celów nauczania, ale autor książki uznaje to za klusyczny przykład rzeczoznawstwa błędnie skierowanego".

Taksonomia zdegradowana do dychotomicznego podziału celów na "pamięciowe" i "nie tylko pamięciowe" słabo wspomaga intuicję nauczyciela próbującego zoperacjonalizownć cole nauczania swego przedmiotu. Hównie mało użyteczne są jednak taksonomie nazbyt roz budowane i sformalizowane. Na przykład ekletyczna "systemowa ta ksonomia celów nauczania" Czesława Nosala /Nosa] i Obora 10/H, s. 88-9Ś-/ obejmuje 4x4x4x4x4 = 1024 kategorie, opatrzone długimi i trudnymi nazwami, pozbawione bliższych objaśnień o-raz ilustracji przedmiotowej. Niepożądana jest też forsowna kwan-tyfikacja taksonomii, jak na przykład przyznanie "rang ważności" /od 1 do 4/ kolejnym kategoriom taksonomii ABC, co ma jakoby ur.n sadnienie w wynikach badań empirycznych /Denek 1980, a. H/-MH/,

TAKSONOMIE NACHYLONE METODYC7,N [K

Interesujące wyniki przynosi oparcie taksonomii na okronlonnl

o

teorii uczenia się. Przedstawiona w poprzednim punkcie skrótowa taksonomia Biespalki, wykorzystująca teorię Galpierina, może być zaliczona do tej grupy. Ceną silnego wsparcia struktury takaonomii wybraną teorią jest uzależnienie taksonomii od pozycji tej teorii w nauce. Gdy podważy się znaczenie dokładnego opanowania czynności reproduktywnych dla pobudzenia i rozwoju czynności produktywnych /zob. Materska 1978/, hierarchia poziomów czynności w takaonomi i Biespalki jest zachwiana.

Inną taksonomię związaną z teorią i potrzebami nnucznnin progi a mowanego reprezentował w głośnej książce "Warunki uczenia aię" /1965/ Robert Gagne. Taksonomia Gagne zyskała dużą popularność wśród dydaktyków amerykańskich. Gagne odróżnia osiem następujących typów uczenia się" /types of learning/ oraz podaje ich przykłady /Tamże, s. 58-59/:

/1/ odruchowe uczenie się /np. uczenie 3ię lęku wysokości/,