9621686599

Czynności krtani.

wprawia ich przeto w ruch drgający ani się nie ociera o ich brzegi, nie wytwarza więc ani dźwięku, ani szmeru.

W położeniu szczelinowem wydech ociera się o brzegi wiązadeł głosowych i wytwarza szmer, wskutek czego powstaje głoska krtaniowa szczelinowa szmerowa, przypominająca nieco swojem brzmieniem głoskę [■/]. Głoska taka występuje niekiedy w polskiej wymowie wykształconej na początku wyrazów przed samogłoską i w środku wyrazów między samogłoskami, np. kopć, holiać, gdzie h oznacza głoskę krtaniową szczelinową szmerową ^J). Ta sama głoska, mocno zresztą zredukowana, jest właściwością gwar polskich, np. podhal. su^hy ²).

Przy położeniu zsunięte m wydech, napotykając w krtani na silnie zwężoną głośnię (szczelinę międzywiązadłową), ulega zgęszczeniu i, napierając na napięte wiązadła głosowe, wprawia jo w ruch drgający. Drgania te są prawidłowe, a udzielając się wydobywającemu się z płuc wydechowi, wytwarzają ton, czyli dźwięk, naprzykład, przy głoskach [a b z].

Prąd powietrza, wprawiany w ruch prawidłowy przez drganie wiązadeł głosowych i wytwarzający wskutek tego dźwięk, nazywa się wydechem dźwięczny m (ob. rys. 4). Prąd powietrza, przechodzący przez krtań przy otwarciu wiązadeł głosowych i nie wytwarzający wskutek tego dźwięku, nazywa się wydechem bezdźwięcznym (ob. rys. 5).

W położeniu z war tern wydech, napierający na wiązadła głosowe, nie mogąc się wydostać nazewnątrz krtani, ulega zgęszczeniu, a gdy zwarte przedtem wiązadła nagle się rozewrą, następuje mniej lub więcej wyraźny wybuch, którego siła i wyrazistość zależy od natężenia zwarcia i siły wydechu, napierającego na wiązadła głosowe. Wybuch ten drga nieprawidłowo. W ten sposób powstaje wyraźna lub zredukowana krtaniowa

‘) T. Hen ni, Krtaniowe H w języku polskim? Prace Lingwistyczne, ofiarowane J. Baudouinowi de Courtenay. Kraków, 1921, str. 42 nst.

²) Por. K. Nitsch, Gramatyka języka polskiego (akademicka). Kraków, 1923, str. 448.