1 (90) 2

kaczej postury kolebiącej się w „biodrach”, o „powłóczystym” kuprze, jej zalotne przechylenie głowy, łypanie oczkiem, nastroszone piórko, czerwony „akcent” nóg i dzioba, kaczy chód — wszystko to już samo w sobie robi wrażenie czegoś udanego, jakiegoś przesadnego naśladowania stylu dorosłych:

Lecz uwzględnić pani raczy,

Że to ma być jason kaczy,

Tu zakładka, a tu szlaczek,

To jest coś w sam raz dla kaczek.

UPARTY KOZIOŁEK I RYCERSKI KOGUT

Koziołek (kózka) jest uparty, filglarny i jak niedźwiadek — głupiutki, tak jak w bajce Ezopa o koźle oszukanym przez lisa. A przecież i z nim nie od razu tak było. Od greckich mitów — satyrów na koźlich nogach do diabła i czarownicy, która „kozłem patrzy” (pamiętamy również babuleńkę z koziołkiem i jej konszachty z diabłem). I właśnie kariera kozła jest przykładem, jak wykruszały się z każdej inkarnacji demoniczne elementy, jak wreszcie została ta kózka, która nie dała się nabrać wilkowi na czułe słówka, i ta zgrabna kózka, która skakała (zrehabilitowana przez Tuwima: „ale gdyby nie skakała, toby smutne życie miała”), i figlarny koziołek, który wywracał ucieszne „koziołki” — jak ten Poraziń-skiej, który wpadł do bagna, a wyciągnęli go za różki jak pierożki, za bródeczkę jak miotłeczkę; czy wreszcie ten, którego ojciec wysłał po bułeczki do miasteczka. Rozpustny, naiwny, a przede wszystkim bardzo głupiutki stał się koziołeczek. I może w tym sporo winy rymu: koziołek — matołek. W dawny „kozi róg”, w przysłowia, w bajeczce — sam koziołek został zapędzony.

Pomówmy — bo warto — o kogucie, rycerzu podwórka. Stosunkowo niewiele na temat tej jego oceny mówią ludowe przysłowia: „bitny jak kogut” — to chyba jedyny komplement bez zastrzeżeń, bo już: „czubią się jak koguty” czy „śmiały jak kogut na swoim śmietniku”, czy „zaperzony jak kogut” — czynią z koguta pyszałka i szaławiłę. I to raczej literatura, a nie folklor pasowała koguta na rycerza. Popatrzmy do Pana Tadeusza:

(...) kogut, co odprawia warty,

Stanie i nieruchomo dzierżąc dziób zadarty,

I głowę grzebieniastą pochyliwszy bokiem Stary „zagończyk”, jak żuraw czujny.

(...) Stamtąd koguciki czubate,

W strząsając koralowe na głowie szyszaki,

(...) szeroko wyciągają ostrożaste pięty.

87