264

dyfuzyjnej Gouya występuje spadek potencjału elektrokinetycznego, w miarę wzrostu odległości od granicy warstwy Sterna

Oprócz potencjału warstwy dyfuzyjnej y/_iX, wyróżnia się pewien wypadkowy potencjał warstwy podwójnej wyznaczony w odległości od sztywnej warstwy Sterna, gdzie zaczyna się ruch drobin cieczy względem powierzchni minerałów ilastych. Wielkość tę wyznacza się na podstawie ruchliwości elektroforetycznej ziaren w polu elektrycznym za pomocą urządzeń zwanych dzetamerami. Wartość potencjału warstwy podwójnej \j/₍₁ oraz jej grubość decydują o takich właściwościach omawianych układów, jak koagulacja i peptyzacja. Koagulacja zawiesin ilastych następuje po dodaniu elektrolitu w takiej ilości, aby jego stężenie przekroczyło tzw. próg koagulacji, co ma miejsce w przypadku obniżenia potencjału £ do wartości zero (osiągnięcie punktu izoelektrycznego). Próg koagulacji oraz jej szybkość zależą od rodzaju i stężenia dodawanego elektrolitu, składu jonowego warstwy dyfuzyjnej oraz warunków wymiany jonowej. Pod wpływem elektrolitu następuje zawężenie warstwy podwójnej cząstek koloidalnych, co wywołuje przewagę sił przyciągania nad odpychaniem i łączenie się cząstek w większe zespoły o różnych konfiguracjach ułożenia blaszek minerałów ilastych. Płaskie cząstki minerałów ilastych mogą tworzyć połączenia typu ściana do ściany „talia kart”, ściana do krawędzi, bądź też krawędź do krawędzi „do-mek z kart” (rys. 3.75).

Rys. 3.75. Typy asocjacji cząstek ilastych w zawiesinie i ich nazwy: a) zawiesina zdyspergowana i zdeflokuiowana, b) zawiesina speptyzowana (agregaty typu ściana - ściana), c-d) aglomerat ściana - krawędź, zawiesina zdyspergowana, e) koagulacja krawędź - ściana, 0 koagulacja krawędź - krawędź, g) koagulacja ściana - krawędź i ściana - ściana

Zjawiskiem odwrotnym do koagulacji jest peptyzacja. Polega ona na wprowadzeniu pewnej ilości peptyzatora, tj. związku chemicznego zapobiegającego tworzeniu się aglomeratów ziaren i cofającego proces koagulacji. Związane to jest z koniecznością odbudowania warstwy dyfuzyjnej (wzrost potencjału £), co zwykle uzyskuje się poprzez dodatek soli zawierającej np. Na⁺. Wskutek zachodzącej wymiany jonowej i nasycenia warstwy dyfuzyjnej sodem, następuje znaczne jej poszerzenie i wzrost potencjału t,.

Zawiesiny i masy ilaste stosowane w przemyśle ceramicznym muszą wykazywać właściwości odpowiednio dobrane do wymogów danej technologii. Masy ceramiczne do formowania wyrobów z wykorzystaniem pras pasmowych muszą mieć właściwą plastyczność i zdolność do formowania. Właściwości mas ceramicznych reguluje się przez właściwy dobór surowców ilastych, dodatek odpowiedniej ilości wody i surowca schudzającego

264