2tom218

5. MASZYNY ELEKTRYCZNE

System powstawania maszyn elektrycznych reprezentuje etap konstruowania i wytwarzania maszyn oraz części zamiennych do maszyn eksploatowanych.

Elementami systemu eksploatacji są stanowiska eksploatacyjne, w których maszyny elektryczne wykonują zadania określone przez system operacyjny.

System eksploatacji dzieli się na:

—    podsystem (lub stan) użytkowania,

—    podsystem (lub stan) obsługiwania.

Według normy PN-82/N-04001 wyróżnia się:

—    użytkowanie eksploatacyjne — działania związane z wykorzystaniem maszyn elektrycznych zgodnie z ich przeznaczeniem;

—    obsługiwanie eksploatacyjne — czynności organizacyjno-techniczne operowania maszynami elektrycznymi oraz czynności mające na celu podtrzymanie i przywracanie im stanu zdolności użytkowej;

—    obsługiwanie operacyjne — czynności operatorskie w użytkowaniu maszyny, wykonywane wg ustalonej kolejności, w zależności od rodzaju funkcji spełnianych przez maszynę podczas wykonywania zadania wymuszonego przez system operacyjny. Maszyna elektryczna może być użytkowana tylko wtedy, gdy jest w tzw. stanie

zdatności. Utrzymaniu maszyny w stanie zdatności lub odtworzeniu utraconego (w wyniku uszkodzenia) stanu zdatności służy proces obsługiwania (stan obsługi), który może być prowadzony w sposób doraźny, okresowy lub ciągły.

5.7.2. Rodzaje obsługiwania

W praktyce eksploatacyjnej wyróżnia się:

—    obsługiwanie przygotowawcze,

—    obsługiwanie zapobiegawcze,

—    obsługiwanie obejmujące naprawy, w tym wymianę lub regenerację elementów. Obsługiwanie przygotowawcze ma na celu przygotowanie maszyny do użytkowania. Ta

forma obsługiwania obejmuje czynności wykonywane przed rozpoczęciem użytkowania maszyny, a przede wszystkim:

—    sprawdzenie gotowości układu elektrycznego i mechanicznego do doprowadzenia mocy wejściowej i wyprowadzenia mocy wyjściowej;

—    sprawdzenie stanu maszyny i jej zdatności użytkowej;

—    sprawdzenie działania systemu pomiarowego, zabezpieczającego, regulacyjnego, chłodzącego, smarowniczego itp.;

—    sprawdzenie ustawienia maszyny i prawidłowości połączenia jej z innymi maszynami lub urządzeniami napędzanymi i napędzającymi.

Obsługiwanie zapobiegawcze można podzielić na:

—    obsługiwanie profilaktyczne — prowadzone w celu zmniejszenia szybkości utraty zdatności użytkowej maszyny — obejmuje przeglądy i kontrole stanu maszyny, lokalizację i wymianę uszkodzonych lub zużywających się części, konserwację i inne niezbędne działania;

—    obsługiwanie konserwacyjne — prowadzone w celu utrzymania maszyny w stanic zdatności użytkowej — obejmuje planowe lub doraźne chronienie maszyny przed szkodliwym oddziaływaniem czynników otoczenia i utrzymywanie czystości.

Trzecią formą obsługiwania są naprawy i działania z nimi związane. Naprawą nazywa

się czynności organizacyjno-techniczne mające na celu przywrócenie maszynie stanu zdatności użytkowej. Ta forma obsługiwania dotyczy tylko maszyn elektrycznych nazywanych naprawialnymi, tj. tak skonstruowanych, by nadawały się do naprawy (remontu). Praktycznie wszystkie maszyny są naprawialne. Nienaprawialnc są na ogoł maszyny najmniejszych mocy i przeznaczone do zadań Specjalnych.

Naprawa maszyny może być doraźna lub okresowa. Naprawa doraźna ma na celu odtworzenie stanu zdatności utraconej w sposób losowy (na skutek uszkodzenia).

Naprawa okresowa nazywana też remontem — wykonywana w celu odtworzenia stanu zdatności maszyny —jest przeprowadzana wg z góry ustalonych zasad. np. po określonym czasie trwania eksploatacji, sumarycznym czasie pracy maszyny itp. W ramach napraw okresowych dokonuje się nie tylko wymiany niektórych elementów maszyny, np. łożysk, szczotek itp., ale także niezbędnych regulacji, np. położenia szczotek na komutatorze.

Niektóre czynności związane z naprawą okresową nazywa się regeneracją. Naprawę przeprowadzaną w celu odtworzenia stanu zdatności nazywa się odnową.

5.7.3. Struktura procesu eksploatacji maszyn elektrycznych

Na rysunku 5.168 przedstawiono schemat strukturalny procesu eksploatacji maszyn elektrycznych z podsystemami użytkowania i obsługiwania. Zadania wykonywane przez maszynę reprezentuje system operacyjny, natomiast system zasilania (zaopatrywania) — dostarczaną do maszyny niezbędną energię i środki techniczne potrzebne do realizacji procesu użytkowania i obsługiwania.

Rys. 5.168. Schemat strukturalny procesu eksploatacji maszyn elektrycznych

Czasem eksploatacji jest okres (czas) od chwili przejęcia maszyny w celu wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem aż do jej likwidacji. Czas ten obejmuje czas użytkowania, czas obsługiwania oraz czas, w którym maszyna jest przechowywana, oczekuje na naprawę, oczekuje na kasację itp.

Za początek eksploatacji maszyny elektrycznej (wg PN-80/N-04000) można przyjąć chwilę:

wysłania maszyny przez producenta do użytkownika, otrzymania maszyny przez użytkownika, ustawienia maszyny u użytkownika, zakończenia czynności związanych z montażem maszyny.

Czas eksploatacji maszyny kończy jej kasacja i likwidacja. Kasacją jest ostateczne wycofanie maszyny z eksploatacji na podstawie przyjętych kryteriów. Likwidacją jest Przekazanie naziom maszyny wycofanej z eksploatacji lub jej rozbiórka w celu odzyskania części przydatnych do ponownego wykorzystania.

Czasem pracy maszyny jest czas, w którym maszyna jest użytkowana.

Stanem granicznym nazywa się umowny stan maszyny, w którym dalsze jej eksploatowanie nie jest wskazane, np. wówczas, gdy wartość rezystancji izolacji jest zbyt mała ¹ maszyna nie spełnia wymagań przepisów eksploatacji.

Etapy w czasie eksploatacji maszyny elektrycznej przedstawiono w postaci cyklo-gramu na rys. 5.169. W cyklogramie przyjęto, że początek eksploatacji liczy się od chwili