206 207

się krwi przez zwężone miejsce w okresie skurczu i rozkurczu, wskutek czego krew wyprowadza wciąż ze stanu równowagi sprężystą ścianę tętnicy wywołując ustawiczne jej drgania o różnej amplitudzie. Słowem, pochodzenie podwójnego szmeru Durozieza jest takie samo jak i szmerów sercowych.

Objawy osłuchowe w tętnicach obwodowych w niedomykalności zastawki tętnicy głównej mogą znikać w tych samych warunkach, w których znika szmer rozkurczowy.

TĘTNO TĘTNICZKOWE

Tętnienie tętniczek, czyli tętno tętniczkowe (Quincke, który je opisał, nazwał je tętnem włosowatym, przypuszczał bowiem, że zależy ono od tętnienia naczyń włosowatych) powstaje wtenczas, gdy różnica między ciśnieniem tętniczym skurczowym a rozkurczowym, czyli amplituda tętna, jest znacznie zwiększona. Tętno tętniczkowe jest znamienne dla niedomykalności zastawki tętnicy głównej. Nadto stwierdza się je w nerwicach sercowo--naczyniowych, w chorobie Gravesa-Basedowa, a nawet u zupełnie zdrowych osób pod wpływem wysokiej temperatury, np. podczas upałów, po gorącej kąpieli.

Tętno tętniczkowe wykrywa się:

1)    na łożysku paznokci rąk w postaci przesuwania się ku przodowi i cofania się ku tyłowi różowawej obwódki pod paznokciem, gdy naciśnie się z lekka na jego koniec, by wycisnąć krew z naczyń włosowatych;

2)    na czole: w tym celu nacieramy czoło, aby się zaczerwieniło; tętno tętniczkowe objawia się większym zaczerwienieniem skóry w okresie skurczu; zatem uderza wtenczas zmienność stopnia zaczerwienienia skóry w odpowiednim miejscu czoła;

3)    badając uważnie źrenice: podczas skurczu szybki, duży przypływ krwi

rozszerza naczynia tęczówki; wskutek tego tęczówka rozciąga się w kierunku najmniejszego oporu i zwęża źrenicę; zwężenie ustępuje miejsca rozszerzeniu w okresie rozkurczu;    _#

4)    na siatkówce w postaci tętnienia;

5)    na migdałkach podniebiennych oraz na bocznych powierzchniach języka w postaci naprzemiennego zwiększania się i słabnięcia zabarwienia, zależnie od dużego dopływu i odpływu krwi.

BADANIE ŻYŁ

Żyły bada się oglądaniem, obmacywaniem i osłuchiwaniem. Przy oglądaniu żył zwraca się uwagę na nadmierne ich przepełnienie krwią i na tętno żylne.

Przepełnienie żył krwią z następczym ich nabrzmieniem spostrzega się wtedy, gdy odpływ krwi z żył jest utrudniony. Z takim stanem spotykamy się:

1) w ostrej i przewlekłej niewydolności krążenia wskutek osłabienia prawej komory bez względu na podstawową chorobę, gdy odpływ krwi z dużego krążenia do prawej komory jest utrudniony;

2)    w niedomykalności zastawki trójdzielnej;

3)    w zwężeniu lewego ujścia żylnego czasami już w okresie wydolności krążenia;

4)    w wysiękowym zapaleniu osierdzia, gdy duży wysięk utrudnia odpływ krwi żylnej do prawego przedsionka;

5)    w zrostowym zapaleniu śródpiersia, serca i osierdzia; nabrzmienie żył szyjnych nieraz zwiększa się podczas głębokiego wdechu, zależnie od zaciskania żył bezimiennych przez postronki łącznotkankowe, natomiast zmniejsza się w okresie wydechu; powstaje zatem oddechowe falowanie żył szyjnych (undulatio uenarum colli);

6)    w przypadkach zaciskającego zapalenia osierdzia oraz zarośnięcia worka osierdziowego, gdy te zmiany utrudniają odpływ krwi żylnej do prawego przedsionka;

7)    w przypadkach tętniaka tętnicy głównej utrudniającego odpływ krwi do serca;

8)    w zwężeniu i niedrożności górnej żyły głównej; w związku z tą sprawą powstaje sieć rozszerzonych żył na przedniej ścianie klatki piersiowej oraz brzucha, na szyi i na górnych kończynach;

9)    w zwężeniu i niedrożności dolnej żyły głównej — rozszerzone są żyły brzucha, zwłaszcza w dolnych i bocznych jego okolicach oraz żyły klatki piersiowej (ryc. 26, str. 79);

10)    w zwężeniu żyły wrotnej; dla sprawy tej charakterystyczna jest sieć rozszerzonych powierzchownych żył brzucha dokoła pępka, tzw. głowa meduzy (caput Medusae, ryc. 25, str. 79).

11)    w przypadkach guzów, blizn itp., uciskających żyły obwodowe.

Żylaki. Mechaniczna przeszkoda do odpływu krwi może spowodować trwałe

rozlane, równomierne rozszerzenie żyły (phlebectasis) o kształcie walcowatym, zygzakowatym lub wiciowatym albo trwałe rozszerzenie żyły ograniczone, zwane żylakiem (varix). Żylaki najczęściej rozwijają się na dolnych kończynach, zwłaszcza z żyły podskórnej odpiszczelowej (vena saphena major). W powstawaniu żylaków prócz czynnika mechanicznego odgrywa rolę także usposobienie nabyte lub wrodzone, szczególnie w postaci niedorozwoju zastawek żylnych. Żylaki często występują w czasie ciąży. Prócz żylaków na goleniach (varices cruris) spostrzega się żylaki żył odbytniczych (varices haemor-rhoidales), zwane także guzkami krwawniczymi lub krwawnicami, oraz żylaki powrózka nasiennego (varicocele).

Odwrotny stan, cechujący sięzapadnięciemżył, spostrzega się w ostrej niewydolności krążenia pochodzenia pozasercowego, w której występuje znaczne zmniejszenie ilości krwi krążącej. W tym stanie żyły powierzchowne są ledwie dostrzegalne, gdyż są prawie próżne.

W zapaleniach i w przypadkach zakrzepu powierzchownej żyły obmacywaniem stwierdza się na jej przebiegu bolesny, zgrubiały postronek w obrzękłej tkance.

Oglądaniem i obmacywaniem czasami stwierdza się tętno ż y 1 n e. Rozkurcz prawego przedsionka sprzyja odpływowi do niego krwi z żył szyjnych, a skurcz go utrudnia. Toteż w warunkach prawidłowych żyły szyjne zapadają się w okresie skurczu komór, natomiast nabrzmiewają w okresie ich rozkurczu. Zjawisko to nosi nazwę: fizjologiczne tętno żylne, tętno

207