306 307 2

Filaria bankrowtowa — Wuchereria bankrofti, jest pasożytem człowieka, występuje w strefach tropikalnych i subtropikalnych, okazyjnie w Europie Południowej. Samice osiągają długość do 10. samce do 4 cm. Dojrzałe postacie pasożytują w naczyniach chłonnych. Samice są żyworodne. Larwy, zwane mikrofllanami. okresowo przebywają w obwodowych naczyniach krwionośnych. skąd dostają się do żywicieli pośrednich, którymi są komary. W komarach. mikrofilarie przekształcają się w larwy inwazyjne, które przechodzą do narządów gębowych i stąd. w trakcie ssania krwi przez komara, dostają się do żywiciela ostatecznego. W naczyniach chłonnych żywiciela ostatecznego, po ok. roku lub po dwóch latach, osiągają dojrzałość płciową. Filaria wywołuje zaburzenia w funkcji układu chłonnego, alergie, często wywołuje także słoniowatość kończyn dolnych, moszny, prącia, czy piersi.

Rzqd: Camal/anida

Warg brak. Gardziel z gruczołami jednokomórkowymi. Pasożyty kręgowców.

Smok medyjski (synonimy: filaria podskórna, nitkowiec podskórny, riszta, robak medyjski) — Dracunculus medinensis, jest jednym z najdawniej znanych pasożytów- człowieka. Występuje w strefach tropikalnych. Atakuje ok. 50 min ludzi rocznie. Pasożytuje także u małp, psów, koni, bydła i innych ssaków. Samice osiągają długość do 12, samce do 4 cm. Samice są żyworodne. Żywicielami pośrednimi są oczliki. Żywiciele ostateczni zakażają się przez połknięcie wody z oczlikami zakażonymi larwami smoka medyjskiego. W przewodzie pokarmowym żywiciela ostatecznego larwy, uwolnione z nadtrawio-nych oczłików. dojrzewają, kopuiują i zapłodnione samice wędrują miesiącami w organizmie żywiciela, aż ostatecznie usadawiają się w tkance podskórnej kończyn dolnych. W miejscu lokalizacji pasożyta powstaje pęcherz wrzodowy. Pizy zetknięciu się z wodą pęcherz pęka i przez powstałą szczelinę wysuwa się częściowo samica. W dalszej kolejności pęka wór powłokowy samicy i przez powstały otwór wysuwa się macica, która również pęka i w ten sposób z macicy do wody wydostają się larwy. Opisany proces powtarza się wielokrotnie aż do całkowitego opróżnienia macicy z larw. Uwolnione larwy wnikają do oczłików, dwukrotnie linieją i po ok. 2 tyg. stają się inwazyjnymi. U człowieka nie usunięcie pasożyta z pęcherza wrzodowego prowadzi do zapalenia naczyń chłonnych i żył i do powstawania miejscowych zgorzeli.

Pod gro mad a: Dłpłogasteria

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Jama gębowa u większości gatunków uzbrojona. Gardziel złożona / mięśniowego trzonu, przewężenia i z rozszerzonej części gruczołowej. Pasożyty owadów. roślin i niektórych kręgowców. Pod gromadę rozdziela się na trzy rzędy, w zależności od budowy przedniego odcinka ciała i gardzieli.

Rząd: Diplogaaterlda

Otwór gębowy otoczony 6 wargami. Jama gębowa wydłużona. Silnie rozbudowany trzon gardzieli, cylindryczny. Część gruczołowa gardzieli o kształcie gruszko waty m. Pasożyty płazów, gadów i nielicznych ssaków.

Rząd: Aphelenchida

Zespół wargowy oddzielony przewężeniem od reszty ciała. W jamie gębowej sztylet. Trzon gardzieli zróżnicowany na część przednią cylindryczną i część tylną obszerną, zastawkowato poprzewężaną. Część gruczołowa gardzieli o kształcie gruszkowatym. Pasożyty niektórych bezkręgowców, głównie owadów i wyższych roślin.

Rząd: Tylenchlda

Wargi silnie zredukowane. Część wargowa wyraźnie sześciopromienista. W jamie gębowej wysuwany sztylet. Gardziel wyraźnie zróżnicowana na trzon (z dwoma podstrukturami, jak w poprzednim rzędzie), przewężenie i część gruczołową rozszerzoną, bańkowatą. Układ wydalniczy asymetryczny. Pasożyty owadów zewnętrzne i wewnętrzne, pasożyty wewnętrzne roślin, dwa gatunki wolno żyjące.

Węgorek niszczyciel — Tylenchus (synonim: Anguina) irilici, 2 — 6 mm długi, atakuje pszenicę. W ziarnach, jeszcze w kłosach, bytują larwy w stanie anabiozy. Po dostaniu się ziarna do gleby, larwy budzą się z życia utajonego i wnikają do kiełkujących zbóż ozimych, w których zimują. W okresie wzrostu zbóż larwy dostają się do łodyg, a w okresie kwitnienia do kwiatów. Dojrzewają, kopulują i samice składają jaja, w których szybko rozwijają się larwy. Larwy lokują się w słupkach i pręcikach kwiatów, a w miejscach ich lokalizacji powstają wyrosła. Po wykształceniu się ziaren, larwy wchodzą w stan anabiozy.

Węgorek niszczyk — Tylenchus dipsaci jest pasożytem żyta.

Mątwik buraczany — Heterodera schachtii, jest pasożytem buraków cukrowych. Larwy pierwszego stadium mątwika z ziemi dostają się do warstwy korowej korzeni buraków. Samce po osiągnięciu dojrzałości płciowej wracają do ziemi. Samice tkwią pod korą korzeni. Tkanki korzeni pękają, na skutek wzrastania pasożytów i odsłaniają dojrzałe samice. Samce bytujące w glebie przystępują do kopulacji. Samice są żyworodne. Po ok. miesiącu od zapłodnienia rodzą larwy, które wydostają się do gleby i zakażają dalsze buraki. Samice z larwami mogą się encystować, w tym stanie mogą wypadać z korzeni do gleby, gdzie mogą przetrwać ok. 6 lat. Jeżeli powstają odpowiednie warunki, cysty pękają i uwalniają się larwy. Pobudzająco działają na larwy korzenie buraków, a także innych roślin. Mątwik powoduje tzw. przeburaczenie gleby, tj. stałe obniżanie się plonów buraków cukrowych, na polach corocznie obsadzanych tą rośliną. Dobre wyniki w zwalczaniu mątwika daje płodozmian

307