318 319

Mapy (mulone

a ich chronologią oddą/e kolejność występowania w legendzie. Arkusze obydwu map są w podziale międzynarodowym, ale brak na nich właściwych godeł (mają numerację ciągłą), a ich treść podkładowa jest niejednolita i bardzo uboga. Większość arkuszy obejmuje obszary nizinne i została opracowana według koncepcji „toruńskiej".

Obraz form geomorfologicznych całego kraju pokazuje nąjpelniej Przeglądowa mapa geomorfologiczna Polski 1:500 000z 1980 r, przygotowana wspólnym wysiłkiem wszystkich geograficznych i niektórych geologicznych ośrodków akademickich. Koncepcja legendy opiera się na podziale dużych form tektonicznych ze względu na proces górotwórczy, cechy morfograficzne i wiek. Wśród 170 wydzieleń nąjliczniej reprezentowane są małe i zarazem najmłodsze formy egzogeniczne. Na mapie dobrze widać strefowość geomorfologiczną. szczególnie charakterystyczną dla polodowcowych obszarów nizin (ryc. 9.4).

Ogólne spojrzenie na rzeźbę terenu przedstawia Mapa typów rzeźby terenu Polski 1:1 000 000 z klasyfikacją rzeźby opartą na kryteriach morfogenetycznych. Jest ona załącznikiem do Atlasu form i typów rzeźby terenu Polski (1960), unikatowego studium form rzeźby terenu charakterystycznych dla Polski, opartego na mapie topograficznej w skali 1:25 000. Nąjnowsza przeglądowa mapa geomorfologiczna Pochodzenie i wiek rzeźby 1:1 500 000 znajduje w Atlasie Rzeczypospolitej Polskiej (arkusz 23.2). Oprócz wymienionych opracowań wydano nieliczne mapy regionalne.

Ryc 9.4. Przeglądowa mapa geomorfologiczna Polski 1:500 000 (fragment arkusza Wrocław, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 1980)

9.3.5. Mapy hydrograficzne

Pierwszy całościowy obraz sieci wodnej naszego krąju przynoszą dwie mapy XłX-wieczne: Karta h idmgraficzna Królestwa Polskiego w skali około 1:1 000 000 z 1850 r. oraz Mapa hydrograficzna dawnej Słowiańszczyzny, część zachodnio-północna 1:2 000 000 Walerego Kopęmickiego z 1882 r. Następna - Przeglądowa mapa hydrograficzna Rzeczypospolitej Polskiej w skali 1:750 000 - ukazała się dopiero w okresie międzywojennym w 1025 r.

Przeglądowy a jednocześnie szczegółowy obraz sieci hydrograficznej przedstawia Polska. Przeglądowa mapa użytkowania ziemi 1:1 000 OOO z 1957 r. autorstwa Franciszka Uhorczaka (1902-1981). Opracowano ją przez fotograficzne zmniejszenie wybranych elementów międzywojennej mapy topograficznej w skali 1.100 000. Uzyskany obraz wód powierzchniowych pokazuje poglądowo relacje ich gęstości, a tym samym stopień nawodnienia różnych regionów kraju.

Szczegółową inwentaryzację zasobów wodnych Pblski zapoczątkowało kartowanie hydrograficzne, połączone wspólną inicjatywą i ramami organizacyjnymi z kartowaniem geomorfologicznym. Prowadzone w latach 1951-1968. objęło około 19% powierzchni kraju, lecz jego rezultatem było zaledwie czterdzieści kilka dwu- i trójbarwnych arkuszy Mapy hydrograficznej Pilski l :50 000, głównie z Podlasia oraz okolic Torunia i Bydgoszczy (5% pokrycia kraju).

Do prac nad szczegółową mapą hydrograficzną powrócono na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w. Nowa mapa zaczęła się ukazywać w 1984 r. na podkładzie mapy topograficzną} układu „1965". Przez 10 lat wydano 100 arkuszy. W 1994 r. układ „1965" zastąpiono na krótko układem ,1942'*, po czym w całej kartografii cywilnej zaczęto stosować układ .1992". W prowadzenie do kartografii urzędowej mapy wektorowej (VMap 1-2) (patrz: podrozdział 7.5) spowodowało w 2004 r. zmianę podkładu topograficznego mapy hydrograficzną}.

Mapa hydrograficzna Polski 1:50 000 podczas swojej 50-letniej historii przeszła ewolucję treści i formy graficznej. Początkowo przedstawiała jedynie obraz wód powierzchniowych w powiązaniu z litologią oraz punktową informację o wodach podziemnych. Współczesna jej w ersja pokazuje w sposób kompleksowy warunki obiegu wody: charakteryzuje wody powierzchniowe i podziemne (do pierwszego poziomu), przepuszczalność gruntów, zawiera także więcej informacji o obiektach i zjawiskach gospodarki wodnej, np. o jakości wód. Ostatnie zmiany treści wiążą się z koniecznością dostosowania polskich przepisów prawnych dotyczących ochrony środowiska do wymogów Unii Europejskiej. Pokrycie kraju mapą hydrograficzną wynosi około 40%. Jest ona opracowywana w dwu wersjach analogowej i cyfrowej (ryc. 9.5).

W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w. mapa hydrograficzna była opracowywana przez Instytut Geografii PAN w Ibruniu i Krakowie przy współpracy wielu innych ośrodków naukowych. Obecnie wydąje ją Główny Urząd Geodezji i Kartografii według koncepcji zespołu złożonego głównie z przedstawicieli Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i kilku innych ośrodków geograficznych oraz poznańskich przedsiębiorstw GEPOL i GEOMAT.

319