ScannedImage 27

318

319

Według źródeł biblijnych powrót repatriantów żydowskich pod pa- Odbudowa nowaniem perskim odbywał się w kilku etapach. Pierwszą grupę świątyni wygnańców przyprowadził Szeszbassar, syn króla Jojakina, który jerozolimskiej został uprowadzony na wygnanie w 597 przed Chr. (Szeszbassar w IKrn 3,18 nosi imię Szeneassar). Ten powrót nastąpił wkrótce po 539 przed Chr., kiedy Cyrus pokonał Babilon, a następnie wydał dekret umożliwiający odbudowanie świątyni żydowskiej (Ezd 1,1-11). Szeszbassarowi powierzono naczynia świątynne (Ezd 1,7--8; 5,14-15); jemu też przypisuje się położenie fundamentów pod odbudowywaną świątynię (Ezd 5,16). Odbudowa świątyni stanowi główny temat Księgi Aggeusza oraz pierwszej części Księgi Zachariasza (Za 1-8), które świadczą, że dokonała się za życia Zo-robabela (520 przed Chr.), syna Szealtiela i wnuka Jojakina³¹. Nie

StarożytnyIzr^

- jest On Bogiem, który jest w Jerozolimie. A co do każdego z p_Q zostających jeszcze przy życiu, na jakimkolwiek miejscu, gdzi_e przebywa, niech współmieszkańcy wszystkich miejscowości we sprą go srebrem, złotem, sprzętem i bydłem, oprócz darów dobrowolnych dla domu Bożego w Jerozolimie” (Ezd 1, 2-4).

Cylinder Cyrusa. Inskrypcja zapisana pismem klinowym na glinianym walcu liczącym 25 cm długości opowiada, jak wielki bóg Marduk wybrał Cyrusa (559-529 przed Chr.), by zastąpił bezbożnego tyrana, który poprzedzał go na tronie Persji, i jak następnie Cyrus podbił równie znienawidzonego władcę Babilonu Nabonidasa. Dalej następuje obwieszczenie: „Ja jestem Cyrus, król świata, wielki król", oraz prezentacja jego nowej polityki religijnej polegającej na tolerancji, która pozwalała podbitym ludom i narodom powracać do swoich ojczyzn i naprawiać zburzone sanktuaria.

Biblia wspomina o podobnym dekrecie Cyrusa, który pozwalał Żydom na powrót do Jerozolimy w 539 przed Chr. (2Krn 36,23; Ezd 1,2-3).

Chociaż tekst tego dekretu jest zachowany jedynie w Biblii, nie różni się on w duchu i stylu od edyktu Cyrusa, znanego jako Cylinder Cyrusa. W tym dokumencie Cyrus przypisuje swoje sukcesy babilońskiemu bogu Mardukowi - czyni to ze względu na swoich babilońskich poddanych - ale, podobnie jak w Biblii, mówi się tam również o jego wdzięczności za pomoc uzyskaną od Boga Jahwe. Na Cylindrze Cyrusa znajduje też odbicie polityka odbudowy zburzonych sanktuariów i przesiedlania rozproszonych narodów do ich krajów ojczystych²⁹:

„Do miast Assur i Suza, Agade, Esznunna, do miast Zamban, Me-tuma, Der, aż po rejon Gutium, do świętych miast za Tygrysem, których sanktuaria przez długi czas leżały w ruinach. Bogów, którzy w nich zamieszkali, na powrót sprowadziłem do ich miejsc, żeby zamieszkali w swoich stałych siedzibach. Zgromadziłem na nowo wszystkich ich mieszkańców i przywróciłem im ich domostwa”.

²⁹ Thomas Fish, The Cyrus Cylinder, w: Documentsfrom Old Testament Times, s. 43-

WYC.NANIE i powrót

Społeczność wygnańców żydowskich w Babilonii witała Cyrusa jako wyzwoliciela i upatrywała w jego dziele spełnienie Bożego planu wybawienia narodu:

„Tak mówi Pan, twój Odkupiciel, który ukształtował cię od łona twej matki: »Ja jestem Pan, który wszystko uczyniłem, sam rozpiąłem niebiosa (...) Ja mówię o Cyrusie: Oto jest mój pasterz, który spełni moje zamiary, mówiąc do Jeruzalem: Niech zostanie odbudowana, a o świątyni: Niech zostanie wzniesiona ze swoich fundamentów!«” (Iz 44, 24.28).

Ale zadanie odbudowy narodu nie obywało się bez trudności. Powracający wygnańcy zorientowali się, że ich nadzieje kolidują z interesami nowych hegemonów, którzy pojawili się, gdy oni przebywali na wygnaniu - chodziło zwłaszcza o Samarię, która aspirowała do sprawowania kontroli nad terytorium judzkim³⁰.

³⁰    Streszczenie dosyć złożonych argumentów dotyczących tego, czy Samaria sprawowała lub nie kontrolę nad Judą w okresie nowobabilońskim i wczesnoper-skim, zob. Lester L. Grabbe, Judaism from Cyrus to Hadrian, t. 1: The Persian and Greek Periods, Minneapolis, MN: Fortress Press, 1992, s. 79-84. Pogląd przyjęty w niniejszym wykładzie został przedstawiony w: C. L. Meyers, E. M. Meyers, Haggai, Zechariah 1-8; oraz w: ciż, Zechariah 9-14: A New Translation with Introduction and Commentaiy, AB 25C, Garden City, N.Y.: Doubleday, 1993, szczególnie s. 15-29 i passim; zob. też E. Meyers, The Persian Period and the Judean Restoration form Zerub-babel to Nehemiah, w: Ancient Israelite Religion: Essays in Honor of Frank Moore Cross, red. Patrick D. Miller, Paul D. Hanson, S. Dean McBride, Philadelphia: Fortress Press, 1987, s. 509-521; tenże, The Shelomith Seal and Aspects of the Judean Restoration: Some Additional Reconsiderations, Erez Israel 17/1985, s. 33-38.

³¹    C. L. Meyers, E. M. Meyers, Haggai, Zechariah 1-8, s. XIVI, 63-64, 244-255; por. Ag 2, 10-20; Za 4, 7-10.