322 323 2

Typ: kiefichowate — Kamptozoa

Synonimy: Calyssoroa, Endoprocta, Entoprocta

Diagnoza: wtómojamowce pozorne, o ciele zróżnicowanym na stylik i tułów w kształcie kielicha; osiadłe.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Typ obejmuje zwierzęta głównie morskie oraz kilka form słodkowodnych. Ogółem znanych jest ok. ISO gatunków. W morzach kielichowate występują przeważnie w strefach przybrzeżnych, niektóre gatunki występują w głębinach, do ok. 500 m p.p.m. Wszystkie są osiadłe, żyją przyczepione do podłoża stałego albo do ciała krabów, gąbek, koralowców, czy innych zwierząt wodnych. Niewiele gatunków żyje samotnie, większość jest kolonijna. Są kosmopolityczne, ale występują rzadko. Nie mają większego znaczenia w łańcuchach troficznych.

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA Budowa zewnętrzna

Kielichowate są organizmami drobnymi, od 0,5 do 5 mm długimi. Zewnętrznie przypominają polipy stułbiopławów (ryc. 124A, B). Ciało ich składa się z kielicha (synonim: Calyssozod), odpowiadającego tułowiowi innych obleń-ców, w którym występują wszystkie narządy wewnętrzne i ze stylika służącego do przyczepiania ciała do podłoża. Górny brzeg kielicha powypuklany jest w ramiona (zwane także czułkami), których może być od 8 do 30. Górna wklęsła część kielicha zwana jest przedsionkiem. Występują w nim zarówno otwór gębowy, jak i odbytowy (stąd synonimy typu: Endoprocta, Entoprocta) oraz ujścia narządów wydalniczych i rozrodczych (ryc. 124A).

Ciało jest dwubocznie symetryczne, nieco bocznie spłaszczone. Otwór gębowy i odbytowy znajdują się po przeciwnych stronach, otwór gębowy wyznacza przód ciała, odbytowy tył. Ramiona w spoczynku są zagięte w kierunku środka przedsionka, przy podrażnieniu zamykają wejście do przedsionka. U swoich podstaw, u niektórych gatunków, są spięte błoną okrężną. Na brzegu przedsionka, także u podstaw ramion, biegnie orzęsiona rynienka, która

Ryc. 114. Kielichowate, PtdicelHna ctrnua. A — wygląd ogólny kolonii, B — przekrój strzałkowy przez kielich, C — larwa, strona grzbietowa, D — brzuszna; c — czułek, d — otwór odbytowy, g — gonada, n — nabłonek jelita środkowego, o — otwór gębowy, p — pseudocel. s — stylik. w — narząd wydalniczy, z — zwój mózgowy

dochodzi do półksiężycowatego otworu gębowego. Służy do transportu do otworu gębowego drobnych zwierząt i organicznych cząstek będących pokarmem kiełichowatych.

Stylik jest różnie wykształcony u poszczególnych gatunków. Wygląda jak prosty słupek, albo jak stożek u dołu tarczowato rozszerzony. U niektórych gatunków słupek jest poprzewężany. Rzadko przejście słupka w kielich jest łagodne, u większości gatunków występuje ostra granica, ponadto wewnętrzna błona może odgraniczać słupek od kielicha. Rozwojowo słupek powstaje jako uwypuklenie kielicha, jest integralną strukturą każdego osobnika, a nie stolonem (zob. parzydełkowce). U osobników kolonijnych najczęściej występuje tyle słupków ile jest kielichów, a słupki są połączone ze sobą w dolnych strefach (ryc. 124A).

Budowa wewnętrzna

Kielichowate nie mają układów oddechowego i krwionośnego.

Pokrycie ciała. Ciało okrywa komórkowy naskórek, który na zewnętrznej stronie kielicha i stylika wytwarza cienki oskórek. Naskórek przedsionka nie wytwarza oskórka, jego powierzchnia jest orzęsiona.

Mięśnie ciała nie tworzą z naskórkiem wora powłokowego. W kielichu zróżnicowane są na poszczególne włókna biegnące pod naskórkiem, przechodzące do ramion oraz do błony spinającej ramiona. W styliku występują mięśnie podłużne, tworzące jednolity cylinder pod naskórkiem.

Układ nerwowy zbudowany jest prosto. Występuje tylko jeden zwój nerwowy (ryc. 124B), leżący w kielichu nad przewodem pokarmowym, w zagięciu przełyku. Rozwojowo zwój odpowiada zwojowi podprzełykowemu, który w związku z przemieszczaniem się kielicha w trakcie rozwoju zarodkowego (p. dalej) ostatecznie lokalizuje się po stronie grzbietowej ciała.

323