402,403

Teorie

Wprawdzie znawcy przedmiotu twierdzą, że nie tylko im ły krytyki feministycznej, lecz że istnieje bardzo wiele tendr w ramach tego nurtu (co najmniej tak wiele jak odmian samego feminizmu”), a niektórzy utrzymują nawet, że każda z krytyczek feministycznych prezentuje własny, całkowicie niepowtarzalny styl, niemniej warto wspomnieć o dwóch, być może najbardziej wyrazistych stylach tej Ginokrytyka krytyki. Jednym z nich jest tak zwana gi-nokrytyka, reprezentowana w większości wypadków przez krytyczki amerykańskie. Jej najsłynniejszą chyba odmianę stanowi tak zwana arachnologia Nancy K. Miller (ur. 1941). Drugą — po-Arachnologia krewna ginokrytyce francuska koncepcja ecriture feminine reprezentowana przez Helene Cixous (ur. 1937), Luce Irigaray (ur. 1930) i Julię Kristevą (ur. 1941).

Jako jedna z pierwszych precyzyjnie uporządkowała najważniejsze odmiany krytyki feministycznej amerykańska badaczka Elaine Showalter w 1981 roku²³.

Jej też zawdzięczamy wprowadzenie do dyskursu feministycznego terminu „ginokrytyka”. Słynny i z wielu względów prze-Krytyka łomowy artykuł Showalter pod tytułem feministyczna Krytyka feministyczna na rozdrożu został na rozdrożu ₀p_Uyąk_0wany _{w X}ggj _roku, kiedy to,jak

słusznie zauważyła jego autorka, krytyka feministyczna weszła w taką fazę rozwojową, w której potrzebne stało się już wprowadzenie pewnych podstawowych uporządkowań i rozróżnień oraz wyraźne określenie podstaw teoretycznych”.

402

■ FCRlTUKi: I IMIMUK

biece)-termin ozimi 1 biecy styl pisania, juk 11 wpływowych nurtów II feministycznej (glówe Helene Cixous, 1.tu» I steva, Annę I,celcie, | raczej przejawiając y alf ne praktyki pisarski* teoretycznie, kalcgnil pojawiła się na gruni ll na fali popularności i jednego / najważnls dyskursu postslmklm cyficznic kobicie piani wypadku uznawane Zś dyskursu - emm jonal związanego z ciulem | tego pisarstwa są na|litf stery osobowości, pi > nieświadomość, stąd i czek spod znaku f lc odwołań do psy, h cza Lacanowakłej, I I krytyczki francihklt' strzeń o szczegół mi I w której i dzięki kliY nić wszystko Iii, 1 <• I a także to, co tlununt kulturowe I spoil i ził feriturefeminint |« 1 ny i nieciągły, ehpiytl silnie /inelaloi v/oVin bogata metałiiryka I Rozumiany je a 1 ikśi teslach tradycyjnn li I form wyrazu.

"«l

In

I

” Zob. The Penguin Dictionary ofCritical Theory, op. ci/., a. 1 a 4, ^v Oczywiście, były również próby wcześniejsze, np. A Koli u Iny,

u „Feminist Litcrary Criticism", „Crilical IiK|iiiry" 1 nys, (ealert, I •. m 1 jH Feminist Criticism Rcuinucd, | w:| (tender mulI.tlenu 1 tiuic, led |, don 1980. Niewątpliwie jednak to tekst Showalter przeszedł ilu In, poświęcić nieco więcej uwagi.

^M Do tej pory spora część badaczek feministycznych odżegnywała kiej skłonności zgubne wpływy „męskiego logosu" zoli K, Showall

nu nu 107.1I10TI1, op i it., s. ą 11 ,| 11

1 „1,1 N 1 imm

liil/m

403

^Hh<l i nwizjonistyczna i ginokrytyka

■    m|M lii analizy Showalter była obserwacja dotycząca dominującej ten-

Nurt

rewizjonistycz

■    yi lu zasowej krytyki feministycznej, a mianowicie nurtu rewizjonistycz-B wl inic ten nurt posłużył jej do sprecyzowania ogólnych założeń ten-pm < m iir|, dla której kobiecość i kobiece pisarstwo stało się traktowanym _^Bktnalywnie punktem wyjścia i głównym przedmiotem analiz.

■pNl'1 TYCZNA KRYTYKA FEM1-■a - odmiana krytyki femini-^Btlh.i |mjawi)a się wraz z drugą Bilon- i nastawiona była przede ^Bl ii ¹¹ badanie wątków mizogi-Hk W liniaturze i w wiedzy o lite-(«!•/• i" poszukiwanie i kryty ■gł!v> b lorm represji wobec kobiet ^Mltdniiys li w dyskursie literackim, ^B)li|lteiai kun i teoretycznolite-Bfon Iklr go rodzaju struktur pa-■to.Il i Ii iriilypnw w pojmowa-_Bltbli i w kulturze (na przykład Pum. M. Kllmann, J. Fetterley, mMli I .ieberman i inne).

■ gruntownej analizie dotychczasowy stan krytyki feministycznej dekadę lat siedemdziesiątych), Showalter rozpoczęła od skrupulatne-tow.inia założeń nurtu rewizjonistycznego²⁵. Najbardziej reprezentatywny wyraz tego nurtu znalazła w wypowiedzi Sandry M. Gilbert What Do Feminist Critics Want?:

Nakaz rewizjonizmu [w krytyce feministycznej] zmierza do rozszyfrowywania oraz ujawnienia wszystkich, skrywanych dotąd, pytań i odpowiedzi, jakie ciągle jeszcze zaciemniają związki między tekstu-alnością a seksualnością, rodzajami literackimi a rodzajami płciowych zróżnicowań, psychoseksualną tożsamością a oddziaływaniem kulturowych autorytetów²⁶.

Bid / deklaracją Gilbert, nurt rewizjonistyczny nastawiony był przede obnażanie mechanizmów represji wobec kobiet, na demaskowa-Btoaiin wszelkich przejawów męskiej dominacji w dyskursie tcoretycz-w-/in(literackim oraz na krytykę kanonu literackiego ustanawianego ■Wy męskiej. Nurt ten miał przede wszystkim charakter ideologiczny, Bili uin znajdowała się feministka-czytelniczka praktykująca coś w ro-■tiii utyki feministycznej, obliczonej przede wszystkim na odkrywa-Htów kobiet w literaturze, wydobywanie literackich / krytycznych ste łiliiiity, badanie wyznaczników kobiecości zawartych w teoriach se-mDi, ii także ujawnianie przemilczeń w dyskursach krytycznych

Im

Obnażaniu

mechaniznnó

represji

■l win iwd/lc rozróżnia krytykę feministyczną i ginokrytykę, tej pierwszej przypi tł»«ui> i Imrnkter rewizjonistyczny, jednak jej rozróżnienia są już dzisiaj nieco arii I Hali go przyjmuję tutaj,częściowo za Showalter, wstępny podział krytyki Inni Bita mirry: rewizjonistyczny i ginokrytykę.

Uli ii, H'hat Do heminist Critks Want? /I PoitcardJrom the Volcano, | w: | The New |lt i tirli hm ICnnyt on Womtn l.itrralurt, aru/Throry, red. K. Showalter, New York ■to * cyt. za, K Showalter, Krytyki /rmitihtytriia aa imilraia, o/> < /'/., n i | s, ąóH