446 447 2

Ryc. 167. Oczlik Cyclops sj>. A — samica. B — żuwaczka, C — nauplius, D — szczęka 1 pary, E — szczęka II pary i szczękonóże. F — szczęka II pary Calanus sp ;c\ —czułek I pary, c2 — II pary, n — szczękonóże. s — szczęka II pary

E    F

świecące zlokalizowane pod hipodermą, w różnych okolicach ciała, których wydzielina rozproszona w wodzie świeci.

Są to skorupiaki przeważnie drobne, 0,5 — 10 mm długie. Niektóre mierzą 1,5 cm, a nieliczne pasożyty dochodzą do 25 cm. Formy wolno żyjące mają podobną budowę morfologiczną. Pasożytnicze cechuje różnorodność morfologiczna (ryc. 168C — F), narządy zewnętrzne są u nich różnie zmodyfikowane, przystosowane do pasożytnictwa. Szczególnie postacie dojrzałe widłonogów, będących pasożytami wewnętrznymi, mają ciało skrajnie uproszczone. Gatunki mezopsammonu (ryc. 168D), czy gatunki żyjące w mule, mają ciało robakowa-te, wydłużone, przysadki gębowe i odnóża tułowiowe bardzo krótkie. Wszystkie widłonogi łączą: brak karapaksu; stała liczba segmentów budująca ciało, która wynosi 17 (głowa — 6, tułów — 6, odwłok — 5); występowanie na końcu odwłoka, w stadiach rozwojowych (w stadium kopepoditu, p. rozwój) lub dojrzałych, długich masywnych widełek; noszenie przez samice pakietów jaj (tylko kilka gatunków nie opiekuje się jajami), przyklejonych do ciała w okolicy gonoporów (ryc. 167A, 168C —F).

Ciało form wodnych jest wyraźnie zróżnicowane na jednolitą głowę i segmentowane tagmy: tułów oraz odwłok. U form wolno pływających głowa jest szeroko osadzona na tułowiu i te dwie tagmy mają, jako całość, zarys owalny

(ryc. 167A). Odwłok jest wąski, cylindryczny, pozbawiony odnóży. Zaopatrzony jest w telson z bardzo długimi masywnymi widełkami, które u wielu form pokryte są pierzastymi szczecinkami (ryc. 168A). U większości gatunków pierwszy segment tułowia jest zrośnięty z głową w głowotułow. rzadziej przyłączone są 2 kolejne segmenty. U większości form ostatni segment tułowia i pierwszy segment odwłoka, a u części gatunków przedostatni i ostatni segment tułowia połączone są stawowato, cieńszą częścią oskórka. zwaną zawiasem Wtedy, przednią część ciała obejmującą głowę lub głowotułow (w tym 5 segmentów tułowia), określa się jako metasomę, a odwłok, albo ostatni segment tułowia i odwłok, jako urosomę. Na głowie u form wodnych występują statocysty i oko naupliusowe. Głównym narządem ruchu u form wolno żyjących są czułki I. mają różne rozmiary, przeważnie są długie i szeroko rozstawione, a przez to od strony grzbietowej sprawiają wrażenie jakby były osadzone za czułkami Ił (ryc. 167A). Są jednogałęziowe. U form pelagicznych tworzą narząd utrzymujący ciało w wodzie na wybranej głębokości (ryc. 167A). Jeden z czułków 1. u samców niektórych gatunków widłonogów, służy do przytrzymywania samicy w czasie kopulacji. Czułki II są krótsze, wspomagają w trakcie ruchu czułki 1. u części gatunków są jednogałęziowe, u reszty dwugałęziowe. Podobnie żuwaczki, są dwu- lub jednogałęziowe, ale zawsze są drobne, mogą być zaopatrzone w szczeci (ryc. 167B). Szczęki są słabo rozwinięte, szczęki I są dwugałęziowe. a u części gatunków nie występują. Szczęki II nie mają gałęzi zewnętrznej. U gatunków planktonowych wykształcone są w narząd filtrujący (ryc. 167F). Odnóża tułowiowe są dwugałęziowe. Pierwsza para wykształcona jest w szczękonóża. Pozostałe są niewielkie, każda para połączona jest poprzeczną płytką, poruszają

Ryc. 168. Widłonogi. A — Scaphilrina vorax, B — Calanus finmarchicus. C — Ergasilus sieboldi, D — Parastenosaris phyllura, samica, E — Salmincola salmonea, F — Lernaeocera branchiulis

447