508,509

508

storykowi zakorzenić się w świecie historycznym jako świecie własnych

Ostatecznie narracja, reprezentacja i doświadczenie okazują się ściśle /i hi ihtf^H wiązane. Nie można opowiadać przeszłości, nie wiedząc, że się ją miel Nie można mówić o doświadczeniu, nie wiedząc, że bez jego re|>ie/eiilay)j^H zbawione ono zostaje znaczenia. Nie można myśleć o tożsamości be/ invj^^| nienia jej narracyjnej i interpretacyjnej natury. Tu koło zatoczone od Nit IńflH go do współczesnych tropologów i narratywistów (pamiętajmy o Rli zamyka.

Poetyka kultury

Nie inaczej przedstawia się sytuacja na przeciwległym biegunie dwud/in

nego historyzmu opanowanym przez szkołę New Hisłoricisrn. I tutaj

Inspiracje szukać się - mniej lub bardziej widocznych - wpływów Nietzschcańiikloj

Nowego _zw}_{aszcza za}ś sformułowanego przezeń projektu genealogiczne u (tfl można okreśhć jako badanie historycznych warunków pojawiania się y li

Historyzmu

tościujących czy szerzej: historyczn o-k ulturowych w li tu Mj produkcji sensu.

Analizując w Genealogii moralności⁴⁵ pochodzenie ocen dotyczących dolifW

Nietzsche stanowczo odżegnał się od odpowiedzi teologicznej i wylu al {■ historyka moralności, który zadaje następujące pytanie: „w jakich \vim człowiek wynalazł sobie owe oceny wartościujące »dobry« i »y,ły« i j ii (■ same mają wartoś ć”⁴⁴. Sądy i wartości, jakie wyznajemy, są w|f| minowane kulturowo i historycznie i chcąc je badać, musimy pr/cdtfl analizować warunki ich powstawania oraz język, w którym zostały *lo| Język ne. Język bowiem jest faktem społecznym i nie odbija empirycznej i*«l ści, lecz nadaje jej sens.

Przeciwko Przeciwko pozytywizmowi, który zatrzymuje się przy zjawisku „Ululi

rytywizmowi ko fakty”, powiedziałbym: nie, właśnie fakty nie istnieją, tylk.....my

cje [Thatsachengiebłes nicht, nurInterpretationen]. Nic umiemy u i dli' nego faktu »w sobie«: może to bezsens chcieć czegoś takiego⁴*, j

Fakty same w sobie, czyli bez językowej obróbki, są głupie, czyli

sensu, i to ich językowa postać wprowadza je w obszar naszej kullm y, Ml

⁴¹ Jak mówił w wywiadzie dla „The Boston Bonk Rcview"w 1001 r. Stophłll (M „Mam wicie zastrzeżeń do Nietzschego, ale Genealogia moralności była 1 dla mnie jak wstrząsające objawienie. Pamiętam, że czytałem ją w lii rum 11 /ulwlt|H świat staje całkiem na głowic. Nienawidziłem jej, czułem się przez nią duil.HlęltyijH lem też, że moje życic nie będzie już takie samo |w> jej lekturze".

⁴⁴ F. Nietzsche, Zur Genealogie der Morał, | w: | idem, Samf/itbe Werke. Kritiuhe Sin dli of>. ei!,,», 149-150.

⁴* hieni, hrma/wr.o\ta/e.,., <>/• , 1/ , t 1, s. 11 1

to badanie historii jest skuteczne o tyle, o ile jest badaniem języka, jakiego używano po to, by nadać rzeczywistości sens, a więc także — ideologii, która w języku jest nieodwołalnie obecna.

■ 01}hty opis (ang. thick description) -(i i min wprowadzony przez antropolo-K« kultury Clifforda Geertza w książce 'be Interpretation of Cultures (1973) na 11/uleżenie metody interpretacyjnej wy-1 llfulzącej od pozornie nieznaczącego lidu U kulturowego (anegdoty, zdarzenia, kf/cd miotu) i stopniowo odsłaniającej ■Ku .gęstość” poprzez ujawnianie kryją-(lyi li się w nim śladów praktyk symbo-||i /nycli, zinstytucjonalizowanych kodów I konwencji. Odczytywany jako tekst za-111 u zony w szerszym - choć lokalnym -wmtekścic kulturowym pozornie niezna-1 /n> y artefakt kulturowy odsłania swoje fthn. zciliowe bogactwo. Gęsty opis czę-Hn Musują badacze New Historicism. Na wzyklad w eseju „Shaping Fantasies": Fi-MBaiiont of Gender and Power in Eliza-uUban Culture Louis Montrose zaczyna ■Utl .Chciałbym opowiedzieć sen elżbie-imi lu ale nie Sen nocy letniej, lecz sen Inlciny przez Simona Formana 23 stycznia 1S97 roku”. Następnie zaś analizuje .gu, między przedstawieniami płci i wła-Hyy w rozwarstwionym społeczeństwie, W którym władza jest wszędzie opano-W.iihi przez mężczyzn - wszędzie, czyli ■Nut mi mym wierzchołkiem”.

Tak właśnie postępują badacze należący do szkoły New Historicism*⁶, dla których celem nadrzędnym jest „skonstruowanie całej kultury jako dziedziny Tekst kultury badań literackich, jako tekstu, który musi wciąż od nowa podlegać interpretacji”⁴⁷. Ten nieustannie, zgodnie ze wskazaniami Nietzschego, zinterpretowany tekst kultury obejmuje sobą zarówno literaturę, jak inne praktyki dyskursywne, z których utkana jest historia. W ten sposób nowi historyści podkreślają podwójną relację między historią a tekstem:

Przez historyczność tekstów rozumiem kształt kulturowy, społeczne utrwalenie wszelkich sposobów pisania, nie tylko tekstów badanych przez krytyków, lecz także tekstów, za pomocą których je badamy. Przez tekstualność hi-

11 imm ten KOStał wprowadzony do amerykańskich badań nad renesansem około r. 1980 » /ub M McCanlcs, The Authentic Discourse ofthe Renaissance, „Diacritics” 1980, t. 10, nr 1, tliul 11.1 dobre wszedł do słownika teoretycznoliterackiego dzięki Stephenowi Grccnblatto Wl w lyin samym roku. Wcześniej, we wprowadzeniu do Renaissance Self-Fashioning, Chi ftftgti 1980, Grecnblatt nazwał swój projekt „poetyką kultury” i określenia tego użył we Wpmwadzrniu do Shakespearcan Negotiations. Zadanie poetyki kultury określił tam jako Lliiuliiiiii' zbiorowego tworzenia rozmaitych praktyk kulturowych i relacji między owymi imiluykumi”! analizowanie sposobów, w jakie „zbiorowe przekonania i doświadczenia na-jMn.it y kształtu, przechodziły od jednego medium do drugiego, ujmowane były w poręcz-lni tui tnę estetyczną i przeznaczane do konsumpcji [oraz] jak wyznaczane były granice mięła y | /i /ogólnymi praktykami kulturowymi: sztuką z jednej strony i innymi formami

rlu.|iii'ii)| /. drugiej”- S, Grecnblatt, Shakespearcan Negotiations: The Circulation o/Social Btarjgy in Renaissance Fngland, Bcrkelcy-Los Angeles 1988, s. 5.

I Moulrosr, lladania nad Renesansem: poetyka i polityka kultury, tłum. M.l’. Markowski, I w I Współczesna teoria badali literackich za granice/. /In/ologia, oprać. 11. Markiewicz, t. ą, tW t l.lteratura jako produkcja 1 ideologia. Poslstrukturalizm Badania inlertekstualne. Próbie H|y syntezy historycznoliterackie/, Kraków 1 t/s/fs.