522 523 2

o bardzo grubym oskórku. ale może być ruchome lub nieruchome. V) \\l

VL' riatni    ł\'»»łł«‘t •■■'ii rrvraiiia ai* Irullrn — —* 1 —- __ „

roztoczy w ciągu sezonu wegetacji rozwija się Wilka pokoleń, co znacznie zwiększa liczebność populacji. Zimują jaja lub postacie dojrzale, głównie zapłodnione samice. Wiele roztoczy może zapadać w stan diapauzy, która może występować u postaci dojrzałych, albo u jaj. Diapauzę u postaci dojrzałych wyzwalają skracanie się długości dnia i obniżanie się dostępności pokarmu. 'Występuje także di.ipauza płciowa, związana z żerowaniem w zimie, ale nie składaniem jaj.

SYSTEMATYKA

Roztocze są grupą morfologicznie bardzo zróżnicowaną, ponadto prawdopodobnie rozwinęły się co najmniej w dwóch niezależnych od siebie limach, a to powoduje, że ich systematyka jest bardzo różnie ujmowana. Ola celów dydaktycznych rozdziela się je na trzy podrzędy, w zależności od wykształcenia idiosomy i odnóży.

Podrząd: Notostigmata

Synonim: Opilioacaritormes

Pod rząd obejmuje gatunki najprymitywniejsze, żyjące w strefach tropikalnych, w ściółce leśnej i pod kamieniami oraz w strefach umiarkowanych suchych. Postacie dojrzałe stosunkowo duże, najczęściej jaskrawo zabarwione, wszyst-kożerne i drapieżne. Cechami charakterystycznymi są rowek dysjngaYny, ś\aA> segmentacji na idiosomie i 4 pary stigm (ryc. \ 99 Atj.

A

B

C

Ryc. 199. Roztocze, przedstawiciele trzech podrzędów. \ — Notostigmota. fi — Porosił

C — Acartformes

Podrząd'. Parasitiformes

Gatunki kosmopolityczne, wolno żyjące, symbiouty, pasożyty czad Formy duże i średnie, ldiosoma jednolita iryc. \99BY Stigmy u\c no-brzu&znie.

Sekcja; Mesosllgmala Synonim: żukowcó — Gamaslda

Drapieżne żyjące w glebie i na roślinach oraz pasożyty zewnętrzne i wewnętrzne lądowych bezkręgowców i kręgowców, w tym wielu ptaków i ssaków. Para stigm z tyłu bioder trzeciej pary odnóży lokomocyjnych.

Eulaelaps stabularis występuje w gniazdach i sierści drobnych ssaków, siennikach i w materacach nieodpowiednio utrzymywanych pod względem higienicznym. Postacie dojrzałe drapieżne polują na drobne stawonogi. Do pełnego rozwoju musi pobrać krew, którą zlizuje z ran i zadrapań powstałych na ciele ssaków. Wywołuje u człowieka alergie; przenosiciel tularemii.

Ptaszyniec kurzy — Dermanyssus galinae występuje w kurnikach i gołębnikach. Pobiera krew nocą. Może powodować zmniejszanie się nośności kur, śmierć kurcząt. Przekazuje zarazki białaczki i cholery drobiu i gorączki Q. Przy masowym pojawię przenosi się na konie, a także na człowieka.

Yarroa jacobsoni odżywia się hemolimfą czerwi i dojrzałych postaci pszczoły. Powoduje chorobę zwaną warrozą, która objawia się spadkiem białek w hemolimfie. Czerwie rozwijają się w postacie karłowate, z niedorozwiniętymi odnóżami i skrzydłami. Przenosi zarazki chorób pszczół; paraliż, grzybice, zgnilec i kiślicę.

Pneumonyssus caninum żyje w zatokach nosowych psa.

Sekcja: Tetrasllgmata Synonim: Holothyrina

Występują na Nowej Gwinei i wyspach O. Indyjskiego oraz w tropikach Ameryki. Charakteryzują je nożycowate chelicery i 2 pary stigm: pierwsza występuje za biodrami 3 pary odnóży, druga — za biodrami 4 pary. Drapieżne. Formy duże, do 7 mm długie.

Sekcja: Metasligmata Synonim: kleszcze — lxodida

Pasożyty zewnętrzne okresowe i stałe lądowych kręgowców. Ok. 700 gatunków (w Polsce 21). Większość występuje w strefach tropikalnych (największe formy w obrębie roztoczy, do ok. 3 cm długie). Kosmopolityczne są drobne, ok. 2 mm długie. Cechują je nożycowate chelicery, podgębie zaopatrzone w skierowane ku tyłowi kolce, dodatkowe narządy, obok chelicerów, służące do nacinania tkanki żywiciela. Kolce mają rowki do spływania krwi. Oskórek u samic rozciągliwy; ciało samic po pobraniu krwi może się wielokrotnie powiększyć. Przenosiciele wielu zarazków chorobotwórczych: wirusowych (kleszczowego zapalenia mózgu), riketsjozowych, krętkowic, tularemii, choroby zajęczej, chorób wywoływanych przez pierwotniaki.

523