6

sunkowo długi. Do identyfikowania okazów przystępuje się więc np. po roku lub jeszcze dłuższym czasie od zbioru - wówczas, gdy nie możemy już polegać na własnej pamięci ani co do cech owocnika, ani co do charakterystyki siedliska. Brak w opisie pozornie zbędnych szczegółów może też spowodować, że oznaczanie utknie w grupie jakichś rzadkich gatunków, których już nie będzie można rozróżnić. Dodajmy tu, że klucze do oznaczania grzybów, którymi w danej chwili dysponujemy, prawic nigdy nic są kompletne. Wiele okazów pozostaje w kolekcji jako nieoznaczone przez cale lata. Toteż sięgając po łatach do nowej publikacji taksonomicznej możemy zostać zaskoczeni cechami nieuwzględnianymi w starszych kluczach. Na koniec wreszcie, mikologia pozwala wciąż jeszcze zidentyfikować gatunki nowe nic tylko dla danego obszaru, np. kraju, ale i dla wiedzy. Niech przykładem będzie odgiętka wetlińska (Resupinatus wctlinianm = Picu-rotus vctlinianus) opisana dla nauki przez Domańskiego dopiero w 1964 r. Jej loeus classicns znajduje się w okolicach wsi Wetlina na terenie polskich Bieszczadów. Szacuje się, że spośród samych tylko podstawczaków (Basidiomyccles) można jeszcze odszukać na obszarze Polski aż 1000 gatunków nowych dla krajowej mikobioty⁵. Wydłużyłoby to listę gatunków podstawczaków znalezionych w granicach naszego kraju aż o 40%!

Odnośnie do budowy samych owocników grzybów, specyfika różnych taksonów narzuca odmienne schematy postępowania w dokumentowaniu ich cech. Przede wszystkim chodzi o obserwację już w terenie cech ulotnych, odmiennych dla różnych rodzin czy rodzajów. W miarę możliwości zaleca się wówczas również wykonać pierwsze reakcje barwne z najważniejszymi odczynnikami diagnostycznymi. Cechy ulotne ulegają bezpowrotnemu zatarciu nawet w czasie najostrożniejszego i najszybszego transportu.

/Dokumentowanie tych cech odgrywa istotną rolę w przypadku rodzajów bogatych w gatunki. Spotykamy bowiem w ich obrębie gatunki podobne do siebie pod względem cech morfologicznych i barw, a różniące się dalszymi cechami ulotnymi. Bywa, że podobne z wyglądu gatunki rosną nawet przemieszane ze sobą. Wynika stąd, że w celu ich poprawnej identyfikacji trzeba jeszcze u świeżych okazów zbadać liczne cechy. Są to przede wszystkim:

•    smak miąższu w różnych częściach owocnika;

•    barwa miąższu świeżego (tuż po przekrojeniu) i jej zmiany w czasie;

•    zapach świeżego miąższu w różnych częściach owocnika (oceniany po przekrojeniu ogrzanego w dłoniach okazu) i jego stopniową przemianę lub zanik;

•    przebarwienia miąższu po zgnieceniu i czas, w jakim one się uwidaczniają;

•    konsystencja miąższu, kruchość, twardość bądź łykowatość, poszczególnych części owocnika;

•    wygląd skórki kapelusza, jej właściwości w dotyku (lepkość, gładkość) oraz czy z łatwością daje się oderwać; zmiany po namoczeniu kapelusza;

•    niektóre reakcje barwne powierzchni zewnętrznej i przekroju owocnika w różnych jego okolicach oraz czas, po którym one następują od chwili naniesienia kropli odczynnika;

•    obecność delikatnej zasłony częściowej lub zupełnej ochraniającej hymenofor;

•    obecność szczecinek i kosmków na powierzchni owocnika;

•** Wojewoda 2003, s. 15; Domański 1964.

dokładnie opisane siedlisko (wraz z listą gatunków sąsiednich drzew, krzewów i krzewinek w promieniu kilkunastu metrów od miejsca wyrastania okazów naziemnych).

Uwagi te dotyczą następujących rodzajów z naszej mikobioty: gołąbek (I<ussitla)⁽\

_gąska (Tńcholoma), grzybówka (Myccna), muchomor (Amonita) - tu także cechy budo-

wy pochwy, strzeniak (Inocybc). zaslonak (Cortinaiius) - tu także cechy zasłony, mlc-czai (Lactarius) - tu także barwa i przebarwianie się mleczka, czcrnidłak (Coprimts) -tu też cechy zasłony i występowanie szczecinek⁷. Stosowne wskazówki podają monogra-fic i klucze do konkretnych taksonów_

Nieliczne odczynniki diagnostyczne stosuje się z powodzeniem na materiale zielnikowym, np. odczynnik CP służy do oznaczania gatunków z rodzaju mleczaj (Lactarius)*. Do przeprowadzenia reakcji z okazów zielnikowych pobiera się z owocników próbki miąższu wielkości rzędu 0,5 g.

Grzyby o owocnikach najbardziej krótkotrwałych, u których czas między rozpoczęciem wzrostu owocnika a całkowitą jego autolizą wynosi kilka—kilkanaście godzin, zbiera się młode, nic w pełni dojrzałe. Optymalnym stadium jest moment jeszcze przed otwarciem kapelusza. Po zbiorze, w czasie transportu owocniki nic przestają dojrzewać. Takie gatunki wymagają szczególnie dokładnego zbadania w miejscu zbioru i opisania wszystkich cech, a ponadto natychmiastowego przystąpienia do mikroskopowego badania i oznaczania okazów po powrocie z wycieczki terenowej. Należą tu m.in. rodzaje: czcrnidłak (Conrinus), niektóre gatunki gnojanck (Bolbidus) i hclmówek (Gnlcrina). Przeważnie jednak jedyną skuteczną metodą w badaniu krótkotrwałych grzybów kopro-filnych pozostaje wyhodowanie owocników z odchodów pobranych z terenu. Trzeba je przetrzymywać w otwartych bądź niccalkicm zamkniętych pojemnikach w warunkach różnej wilgotności, oświetlenia i temperatury, np. na chłodnym cienistym poddaszu, w piwnicy, w szklarni ogrodowej czy na zacienionym trawniku. Dobór tych warunków hodowlanych oraz czas przechowywania substratu jest kwestią eksperymentalną - pojawienia się owocników różnorodnych gatunków nic jesteśmy w stanic przewidzieć. Można wreszcie niewielkie próbki odchodów skropione wodą destylowaną przetrzymywać w szalkach Petriego lub kryslalizatorach. Owocniki grzybów pojawiają się na sub-stracic po czasie od kilku dni do 2-3 tygodni. Zwykle z okazów wyrosłych w takich kulturach pobiera się zarodniki i wysiewa je na różnorodne pożywki agarowe lub sterylny nawóz i dopiero owocniki wyhodowane w ten sposób dostarczają materiału do badań i do kolekcji zielnikowej⁹.

W podobny sposób można hodować owocniki z próbek gleby¹⁰.

Bardzo krótkotrwałe są też owocniki wielu gatunków o miąższu galaretowatym z rodziny trzęsakowatych (Trcmcllaccac) i uszakowatych (Auricularioccac).

Skirgifi io 1991.

⁷    Uuf. 2003.

⁸    Por. Rymkiewicz 1980 i literatura tam cytowana. Odczynnik F.P daje reakcje barwne z proazulcnami i azulenami.

⁹    Por. Kom man-Adamska 1965; Sciiwrizer 1929.

¹⁰    Strzficzyk 1968.

201