6(1) 4

wzorów nic ujawniły się różnice między dziećmi oglądającymi fiłmy różnego typu (aktorskie, animowane, rysunkowe). Tak więc stopień realizmu modela nic ma znaczenia, co jeszcze bardziej zwiększa zasięg oddziaływania i uka/.ujc pomyłkę tych, którzy myślą, że agresja w filmach rysunkowych prezentowanych dzieciom nie ma znaczenia.

Osoby oglądające przemoc na ekranie o-trzymują wzory zachowania, które przez częste powtarzanie nabierają cech społecznego przyzwolenia. Oczywiście stopień i częstość naśladowania tych wzorów zależą od sytuacji dziecka, jego uprzednich doświadczeń, przeżywanych frustracji i wzorów zachowania w bezpośrednim środowisku. Wszystkie tc czynniki modyfikują tendencję do naśladowania wzorów agresywnych podawanych w telewizji, jednak istnienie tej tendencji nic ulega wątpliwości.

Podsumowując można więc stwierdzić, że literatura światowa oparta na licznych, precyzyjnie przeprowadzonych eksperymentach²" dowiodła, żc telewizja ma znaczny wpływ na kształtowanie postawy agresywności. Jest on tym skuteczniejszy, im bardziej jest spoiny, to znaczy, że oddziaływanie na wszystkie elementy postawy zmierza w tym samym kierunku.

Jeżeli chodzi o oddziaływanie scen przemocy i destrukcji, wpływ jest spójny, a przez to wzajemnie się uzupełnia i wzmacnia. Widz obserwując bardzo wiele scen agresji wyrabia sobie przekonanie, że jest to coś powszechnego, „normalnego”. Jednocześnie ta częstotliwość powoduje odwrażliwicnie emocjonalne na bodźce wywołujące początkowo duże wrażenie (np. widok cierpienia). Widz staje się na nie obojętny, co ułatwia naśladowanie wzorów a-gresji i agresywne zachowanie w życiu realnym. Oddziaływanie to jest tym silniejsze, im więcej czasu dziecko poświęca na oglądanie telewizji, im bardziej jej programy są nasycone obrazami przemocy.

Czas poświęcany na oglądanie programów telewizyjnych

Wyniki badań prowadzonych przez różne ośrodki ukazują jednoznacznie, żc czas przeznaczony na oglądanie telewizji jest bardzo duży. Różni się on w zależności od środowis-

^2,1 M. Grygiclski: Psychologiczne aspekty oddziaływania na dzieci programów telewizyjnych [w.) Wykłady z psychologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Lublin 1989, s. 127-147.

ka. wieku, wykształcenia i czynników indywidualnych, ale wartości średnic są bardzo wysokie -- kilkanaście albo nawet kilkadziesiąt godzin tygodniowo.

Według informacji OBOP z 1994 r. przeszło 44% d/icci ma odbiornik telewizyjny w pokoju. w którym bawi się lub odrabia lekcje. 35% w pokoju, w którym śpi, a 30% w miejscu spożywania posiłków. Ponad 62% dzieci ma w domu magnetowid.

Widz powyżej 16 roku życia średnio spędza przed telewizorem 3 godz. 48 min. dziennic, a młodszy jeszcze więcej. Kilka procent dzieci w dniu zwykłym, a ponad 20% w soboty i niedziele ogląda telewizję więcej niż 6 godzin dziennie.

Wicie osób podczas oglądania telewizji wykonuje inne czynności, np. prace domowe, zajmowanie się dzieckiem, spożywanie posiłków. Powoduje to zmniejszenie zaangażowania emocjonalnego towarzyszącego percepcji programów, co jeszcze bardziej sprzyja znieczuleniu na obrazy przemocy ogiądanc mimochodem i bez przejmowania sic tym. co iest przedstawiane. A pokazywane są - juk pisała S. de Beauvoir - „Pożary, szczątki rozbitych samolotów, stu dziesięciu pasażerów zabitych za jednym zamachem, cyklony, powodzie, kraje do szczętu zniszczone, palące się miasteczka, zamieszki rasowe, wojny domowe, kolumny otępiałych uciekinierów. Trzeba dodać, ze u-czeslniczy się w tych katastrofach siedząc wygodnie w rodzinnym gronje i nie jest prawdą, że świat wdziera się w nie jako intruz: widzi się na ekranie tylko obrazki ujęte w ramki, pozbawione ciężaru rzeczywistości”²²’.

Nasycenie programów telewizyjnych treściami przemocy

Obrazów przemocy, walki, wypadków i nieszczęść jest w telewizji bardzo dużo Treści o charakterze agresywnym stanowią około 10% zawartości programów²³⁵.

W styczniu 1995 r. przeanalizowano wszystkie programy dziecięce polskiej telcwi/ji podczas tygodnia (badania własne). W tym okresie na 6S programów przeznaczonych dła dzieci (w tym programy edukacyjne) 39(57%) zawierało sceny nasycone emocjami przemocy, złośliwości itp., w tym 16 <2?%) programów było praktycznie tyłki* tymi emocjami wypełnione. W 35% programów pojawiała się

^2:1 S. dc Hcauvoir: Śliczne obrazki. W-\va t^

^23> E. ATcmson. poz. cyt.    i