p182 Chądzyński Region i jego rozwój 07

Poszczególne klastry mogą się różnić między sobą wielkością, zakresem i stopniem rozwoju. W jednych mogą dominować przedsiębiorstwa małe lub średnie, w innych z kolei oprócz tego typu przedsiębiorstw, mogą występować również przedsiębiorstwa duże, często zajmujące pozycję liderów grona. W zależności od poziomu zaawansowania technologicznego charakterystycznego dla poszczególnych sektorów przemysłu, różny jest również stopień powiązania z ośrodkami badawczo-rozwojowymi i wyższymi uczelniami. „Clustery nie charakteryzują się tą samą intensywnością powiązań sieciowych. Te, które mają szczególnie gęste sieci, nie tylko zjdolne są do wytwarzania innowacji przełomowych, ale robią to taniej i szybciej niż konkurenci"⁵*¹.

M. Porter opiera teorię klastrów na stworzonym przez siebie, a nazywanym w literaturze przedmiotu „diamentem lub rombem Porter a” schemacie rozwoju gospodarczego, składającego się z czterech podstawowych elementów zapewniających przewagę konkurencyjną narodów i źródła przewagi konkurencyjnej lokalizacji (rys. 1.2, rozdział 1 s. 35). „Po pierwsze, należą do nich klasyczne czynniki produkcji, takie jak akumulacja kapitału, wykwalifikowana siła robocza i infrastruktura techniczna i komunikacyjna. Po drugie, rozwój grona stymulują warunki popytu, przede wszystkim wymagający rynek regionalny, ale również możliwości konkurowania na rynkach zewnętrznych. (...) Trzecim elementem jest obecność sektorów pokrewnych i wspomagających, tworzących na obszarze regionu sieć współpracy i rywalizacji. Wreszcie ostatnim składnikiem jest strategia gospodarcza zarówno firm, jak i całego grona przemysłowego, która powinna odpowiadać warunkom światowej konkurencji oraz strukturze ekonomicznej regionu. Porter osadza więc system grona przemysłowego w uwarunkowaniach społecznych oraz instytucjonalnych, przynależnych do konkretnej kultury i struktury gospodarczej"⁵⁴².

Zdaniem M. Portera „(...) grona są wyróżniającą się częścią krajobrazu każdej rozwiniętej gospodarki, a powstanie gron jest zasadniczym elementem rozwoju gospodarczego"⁵⁴³, ponieważ zapewniają one danej gospodarce przewagę konkurencyjną, wpływając na podniesienie konkurencyjności na trzy ogólne sposoby: „(...) po pierwsze, przez zwiększanie wydajności należących do niego firm lub sektorów; po drugie, przez zwiększanie ich zdolności do innowacji, a zatem do wzrostu wydajności; po trzecie, przez zachęcanie do tworzenia nowych firm, co sprzyja efektywności i rozszerza grono. (...) Grono można zatem zdefiniować jako system wzajemnie powiązanych firm i instytucji, którego wartość jako całości jest większa niż suma wartości poszczególnych jego części"⁵⁴⁴. Jest to wniosek szczególnie istotny z punktu widzenia rozwoju przedsiębiorstw małych i średnich.

⁵⁴¹    J. Gancarczyk, M. Gancarczyk, Konkurencyjność..., s. 85.

⁵⁴²    T.G. Grosse, Przegląd koncepcji..., s. 37.

⁵⁴¹ M.E. Porter. Porter o..., s. 15.

⁵⁴⁴ Ibidem, s. 265-266.

i_