384 385 2

Typ: niezmogowce — Pr i a pul id a

Synonim: gruboryjkowe

WfiiM: wtórnojainowcc o ciele cylindrycznym. <tę «t mule dna morskiego

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Przedstawiciele typu żyją w morzach o chłodnych wodach, w strefach przybrzeżnych. zagrzebane w mule dna. Występują głównie w wodach ark tycznych i antarktycznych. spotykane są w Bałtyku. Typ obejmuje niewiele form. dotychczas opisano 16 gatunków. Nie mają większego znaczenia w biocenozach morskich.

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA Budowa zewnętrzna

Niezmogowce są zwierzętami stosunkowo niewielkimi, długość ich ciała wynosi od O.S cm do ok. 20 cm. Ciało mają walcowate, zróżnicowane na duży. gruby ryjek i tułów. U jednego gatunku, na końcu tułowia, występują dwa wyrostki, mające pęcherzykowate rozgałęzienia (ryc. 143A), służące do oddychania, a u innego gatunku występuje jeden długi wyrostek, zwany ogonowym (ryc. 143E).

Ryjek, u większości gatunków, stanowi 1/3 część ciała i jest grubszy od tułowia. Jest pokryty rzędami brodawek. Na jego szczycie występuje otwór gębowy, otoczony kolcami lub hakami oskórkowymi (ryc. I43B). U części gatunków, otwór gębowy jest otoczony kolcami prostymi oraz długimi poroz-gałęzianymi wyrostkami oskórkowymi w kształcie czułków (ryc. I43D). Część przednia ryjka jest wciągana do tułowia (ryc. I43B. C), za pomocą mięśni w ciąga czy. Pomiędzy ryjkiem a tułowiem występuje przewężenie.

Tułów jest workowaty, u niektórych gatunków jest picrścieniowany (ryc. I43A). u części — pokryty brodawkami i kolcami oskórkowymi. Na końcu tułowia występuje otwór odbytowy, który może być otoczony oskór-kowymi kolcami (ryc. I43D).

Budowa wewnętrzna

Pokrycie ciała. Ciało okryte jest oskórkiem, zawierającym chitynę, okresowo liniejącym. Oskórek jest wytworem jednowarstwowego komórkowego naskórka. Komórki naskórka ułożone są luźno, pomiędzy nimi występują duże przestrzenie wypełnione płynem tkankowym. Do naskórka przylegają silnie rozwinięte mięśnie okrężne i podłużne, tworzące z nim wór powłokowy.

Układ nerwowy wykazuje cechy prymitywne, położony jest w naskórku. Centralna część składa się z obrączki okołoprzełykowej i pnia brzusznego.

Hyc. 143. Niezmogowce. A — Priapulus bicaudatus, B — przednia część ciała Halicryptus spinulosus i wysuniętym ryjkiem, C — budowa wewnętrzna, D — Maccabeus sp., E — Tubiliuchus sp.\ g—gardziel, m — mięsień wciągacz ryjka, o — otwór gębowy, p — przewód pokarmowy, r — ryjek, t — tułów, u — układ urogcnitalny, w — wyrostki oddechowe

385