92

Podstawowe wiadomości o budowie i funkcjach życiowych

roślin zielonych

Ł/

Każda żywa materia składa się z komórek, które u organizmów wielokomórkowych ulegają zróżnicowaniu, tworząc tkanki. Niezależnie od dużej różnorodności wszystkie komórki odznaczają się pewnymi wspólnymi cechami: wykazują zdolność do pobierania i przyswajania substancji pokarmowych, wydalania zbędnych produktów przemiany materii, wzrostu, podziałów oraz przekazywania swoich cech komórkom potomnym.

Komórka

Komórka jest najmniejszą zorganizowaną jednostką żywej materii. Może stanowić odrębny organizm (np. pierwotniaki) lub być podstawowym elementem strukturalnym i czynnościowym organizmów wielokomórkowych (eukariotycznych). Przeciętna wielkość komórek wynosi od 0,1 do kilkudziesięciu mikrometrów. Zdarzają się też komórki znacznie większe, np. komórki włókien lnu i konopi osiągają wielkość 40 mm, a u pokrzywy nawet 80 mm. Ich kształt wynika głównie z przynależności do tkanki, której są elementem. Liczba komórek w organizmie wielokomórkowym jest ogromna i sięga bilionów. Każda komórka zbudowana jest z żywych i martwych składników.

•

Żywe składniki komórki

Cytoplazma jest półpłynną, bezbarwną, galaretowatą, lepką i elastyczną masą o charakterze koloidu, wypełniającą wnętrze komórki. Zawiera ona 80-90% wody, 7 10% białek, 1-2% tłuszczów, a także cukier, związki mineralne oraz enzymy, które warunkują przebieg skomplikowanych reakcji chemicznych.

Retikulum endoplazmatyczne (siateczka śródplazmatyczna) tworzy złożony z błon system kanalików i pęcherzyków. Bierze udział w transporcie różnych substancji wewnątrz komórki, obronie przed toksycznym działaniem związków chemicznych, a także w syntezie białek i przemianach węglowodanowych oraz lipidowych.

Jądro komórkowe jest największym organellum komórkowym, związanym głównie z reprodukcją w obrębie komórki, a także ze wzrostem i właściwym metabolizmem komórkowym. Otoczone błoną jądrową, zawiera wewnątrz chromatynę oraz przynajmniej jedno ciałko silnie załamujące światło, zwane jąderkiem, które jest kulistym nieobłonionym tworem o dużej gęstości utworzonym z cząsteczek RNA (kwas rybonukleinowy) i białek rybosomowych. W soku jądrowym znajduje się kwas DNA, wchodzący wraz z białkiem w skład tzw. chromosomów, które pełnią ważne funkcje przy podziałach komórkowych. Podział komórek jest podstawą rozmnażania i wzrostu roślin. Poprzedza go zawsze podział jądra, a wytworzone jądra potomne zostają rozdzielone po jednym do komórek potomnych.

95

ABC Florystyki

\