97 6

Kij

JUKU* m wudklrl zmiany społecznej: dzięki oddaleniu się od imJU mętayzn moż* wyłonić się kobieca sfero publiczna Mcrokl mir. gines swobód I wolności politycznych.

Merge Piercy w powieki tobewi on IIu' Edge of Time sięga do powyt uych założeń. przedstawiali - z perspektywy główne) bohaterki za-mknictej w zakładzie dla nerwowo chorych - obraz współczesnej rzeczywistości , w której tyjemy, Świata pogrążonego w chaosie, rozpadzie, na skraju katastrofy ekologicznej, zderzonego z alternatywną nieżywi, stolcią Mattapoisette. Świata przyszłoSci, do którego .ucieka' Connie, w którym nie ma podziałów klasowych, rasowych czy płciowych, brak jest przemocy i współzawodnictwa, zaś ustrój przypomina wiejską wspólnotą plemienną, u podstaw której leży współodpowiedzialność za dobro społeczeństwa. Książka Piercy nic kończy się jednak happy mim. lekarze przygotowują się bowiem do operacji mózgu, która pozwoliłaby .uleczyć' główną bohaterką ze złudzeń, w jakich sią pogrąża. Mamy wiąc do czynienia z charakterystycznym motywem krytyki dyskursu medycznego jako narządzia represji wobec kobiet, a zarazem sposobu egzekwowania władzy patrurcłulnej.

Tendencje separatystyczne odnajdziemy również w znacznie wcześniejszej książce Charlotte Perkins Gillman Herland, opublikowanej w 191$ roku, gdzie głównym problemem jest konieczność przekształcenia dotychczasowego modelu rodziny, a przede wszystkim zbudowanie wspólnoty opartej na wiązach łączących matką i dzieci. Z kolei Sally Miller Cearhart proponuje w Tkc Wtnderground symptomatyczną wizją społeczeństwa kobiecego - nugkzno-mistyczncgp świata, którego mieszkanki pozostawałyby w harmonijnym związku z naturą, rozwinąłyby też własny sposób porozumiewania sią za pomocą telepatii Utopijnej rzeczywistości przeciwstawiony jest obraz zamkniątego i odizolowanego świata mążczyzn - Miasta - w którym życic podporządkowane było pierwiastkowi technologicznemu. Świat kobiet cechuje u Cearhart spokój, równowaga, swoboda, samowystarczalność, jedność ciała i umysłu, świat mężczyzn - przemoc, wrogość, impotencja Do ekologicznego nurtu $F należy również Dretminake Vondy Mclntyre, która przedstawia nam kolejny wariant społeczeństwa koczowniczego, nieuprzemy-stawionego, żyjącego w harmonii z naturą.

Widzimy wiąc, ze zasadniczym tematem feministycznej literatury jlión jest krytyka społeczna, jednak przedstawiając własną wi-z)ą przyszłości, autorki sięgają do dwóch klasycznych schenulów narracyjnych obecnych w literaturze łantastycznonaukowej: po pierwsze, do •notywu katastrofy oraz po drugie, do tematu spotkania i obcą cywilizacją. Scenariusz apokaliptyczny wiązał sią najczęściej z przedstawieniem negatywnych skutków rozwoju technologicznego (za który odpowiedzialność ponosiła władza patriarchalna), stąd też ekologiczny czy anty-industrialny wymiar wielu dysłopii feministycznych, które stały się wy-razem lęku zarówno przed postępem naukowo-technicznym, jak i przed Skutkami przemian politycznych. Mergc Piercy w znakomitej powieści He. She. U przedstawia nam obraz świata po katastrofie: w wyniku skażenie promieniotwórczego i wojen doszło do całkowitego rozpadu dotychczasowych struktur państwowych, zaś ludzie zostali zmuszeni do zamieszkania w zamkniętych enklawach, któiymi rządią korporacje przemysłowe - świat stal sią mlasłem nie nadającym sią do żyda, stąd też niektórzy ludzie poszukują alternatywnych modeli, pozwalających na zachowanie tożsamości i niezależności.

Bardziej pesymistyczny obraz przyszłości przedstawia Margarct Atwood w Opomici podręcznej, która odbiega od .naturalistycznego* modelu, prezentowanego przez wcześniejsze autorki poprzez krytyczne spojrzenie na zasady kolektywizmu ł antyindywidualizmu, którym hołdują przywódcy Republiki Cileadzkie), ale i tu totalitarne państwo powstałe w wyniku katastrofy ekologicznej jest symbolem palnarchalnej hegemonii - kobiety zostały całkowicie wykluczone ze sfery publicznej, a przy tym podzielone na kasty (żony, matki, kochanki, służące) ł podporządkowane wykonywanej roli społecznej. Podobny ustrój społeczno-polityczny, oparty na wojskowo-religijnej dyktaturze, w którym kobiety pozbawione są jakichkolwiek praw, przedstawia Suzy McKee Charnas w powieści Wa/k lo ikeEndefthe World - znajdziemy tu obraz społeczeństwa kastowego, hierarchicznego, rządzonego przez rytuały, będącego odbiciem męskich lęków przed kobiecością. Istnieje jednak sfera, w której kobiety zachowały pewien margines niezależności - jest nią mowa - a raczej alternatywny sposób porozumiewania sią. W kolejnej powieści Molherlines Charnas analizuje dwa modele społeczeństwa kobiecego: I) uciekinierek z niewolniczego świata Holdfastu, na których ciąży piętno przeszłości - bezpłodnych, skazanych na wymarcie, samotnie walczących o przetrwanie*, oraz 2) koczownłczek, które rozwinęły techniką partenogenezy - ich życie podporządkowane jest rytmowi biologicznemu, ciąży i wychowywaniu dzieci. W obu powieściach mamy do czynienia z bezkrytycznym w gruncie rzeczy podtrzymywaniem opozycji między męskim i żeńskim pierwiastkiem, a co za tym Idzie z konsekwentną realizacją separatystycznego scenariusza właściwego feministycznym utopiom i dysloplom. Charnas jednoznacznie sugeruje, że kobiety mogą być wolne wyłącznie w świecle pozbawionym mężczyzn, a przyjęcie takiego założenia uniemożliwia refleksję rud problemem kulturowej tożsamości płciowej.

# W łw»rt* HoWUuu ru/*rywil, wc/rłiUcjuc, pow*4<» CJurius W-fk lo Ib

/ *J uf IV ww/i

Hiii

HBI P