86 87

86

ROZDZIAŁ III

PODSUMOWANIE

Dziennikarz informacyjny powinien dążyć do podawania maksymalnie prawdziwej informacji. Natomiast publicyści powinni stwarzać warunki do osiągnięcia konsensu w sprawach istotnych dla całej wspólnoty.

Aby mówić o etyce dziennikarskiej, należy określić, czym jest dziennikarstwo To z kolei wymaga rozumienia terminu media. Pojęcie „media” jest nieostre. Media są zarówno biznesem, jak i instytucją zaufania publicznego.

Dla refleksji etycznej przydatny jest podział mediów na deontologiczne i tele-ologiczne. Różnią się one ze względu na hierarchię celów i wartości, jakie przyjmują.

We współczesnych mediach dziennikarstwo uprawiają bardzo różni ludzie. Nie wszyscy reporterzy, reportażyści i publicyści, czyli ci, którzy informują i porządkują informacje o świecie, są dziennikarzami w tradycyjnym rozumieniu. Wielu z nich to „ludzie mediów”, czyli fachowcy do wynajęcia. Nie ma dla nich większego znaczenia, w jakich mediach pracują; sprzedają swoje kompetencje. Nie jest to etycznie naganne.

Skoro rzeczywistość medialna (i dziennikarska) jest tak zróżnicowana, nie wydaje się słuszne, aby do dziennikarzy i ludzi mediów stosować te same oczekiwania, także etyczne.

DZIENNIKARZE A SPOŁECZEŃSTWO

Każda dyscyplina ma własny schlebiający jej samej słownik. Politycy z lubością używają pojęcia „służby publicznej ”, podczas gdy w rzeczywistości walczą o władzę, adwokaci bronią naszych „praw" za sowite wynagrodzenie, profesorowie opisują swoją pracę w szlachetnych kategoriach „prawdy i wiedzy”, tracąc jednocześnie większość energii i czasu na

przepychanki na uniwersytetach.

R.C. Solomon¹

PATERNALIZM I NIEZALEŻNOŚĆ

Dziennikarstwo deontologiczne jest zawodem zaufania publicznego. Dziennikarstwo tego typu jest służbą i wielu dziennikarzy tak postrzega swój zawód. Słowa „zaufanie”, „służba” czy „misja” są bardzo górnolotne i ich nadużywanie trąci tanią dydaktyką. W refleksji nad dziennikarstwem nie można jednak tych terminów ominąć, są one po prostu adekwatne.

Choć praktyka dziennikarska, także w mediach deontologicznych odbiega, często daleko, od ideałów, to w sferze intencji media tego typu zawsze mają na uwadze dobro wspólne i społeczeństwo obywatelskie. Natomiast dla mediów Ideologicznych najważniejsza jest opinia publiczna i ona przede wszystkim określa strategię ich działań. Oczywiście media deontologiczne także muszą się liczyć z opinią publiczną, bo rolą mediów jest - między innymi - jej reprezentowanie (choć w dobie Internetu rola ta staje się coraz mniej ważna). Jeśli jednak opinia publiczna dyktuje mediom, jakie mają być, media przestają pełnić właściwe im funkcje. Media, przynajmniej deontologiczne, z założenia są mądrzejsze od przeciętnego odbiorcy, stąd ich paternalizm ma uzasadnienie.

Niemiecki filozof i socjolog Jurgen Habermas uważa, że „kiedy prasa opiniotwórcza zaczyna być traktowana wyłącznie jako towar, istnienie demokratycz-ncj sfery publicznej jest zagrożone” (według terminologii przyjętej w tej książ-

' R.C. Solomon. Etyka biznesu, |w:| I*. Singer, J. Górnicka (red.). Przewodnik po etyce, Książka I wiedza. Warszawa 2002, a. 403 404.