89 2

89

gdy istnieje tylko pewne domniemanie co do występowania „A” i „B”, ale bliżej tych dwu różnych kategorii nie określamy, nie wyodrębniamy ich specyficznych desygnatów, to wówczas nie ma z kolei możliwości rozpoznania zachodzących między nimi relacji i jesteśmy skazani jedynie na snucie określonych przypuszczeń.

Nadto w zasadnym wyodrębnieniu dwóch różnych kategorii „A” i „B” zawiera się implicite możliwość ich odrębnego, osobnego rozpatrywania. Zatem wszyscy ci, którzy artykułują pogląd o nierozdzielności opieki i wychowania, są uwikłani w jedną lub drugą sprzeczność.

Po czwarte, formułując twierdzenia dotyczące relacji między opieką a wychowaniem, należy rozróżnić:

—    oddzielenia i wyodrębnienia teoretyczne,

—    oddzielenia i wyodrębnienia praktyczne,

—    kiedy opieka warunkuje wychowanie, a kiedy wychowanie opiekę,

—    związki i zależności obiektywne, pozaintencjonalne,

—    związki i zależności będące uzasadnionymi postulatami, intencjonalne,

—    fakt, że takie wyodrębnianie może być w praktyce zbędne, wskazane, chociaż niekonieczne, pożądane i wskazane, albo też obojętne dla poprawnego opiekuńczo-wychowawczego działania.

10.4. Podstawowe swoistości opieki w porównaniu z wychowaniem

Jednym z podstawowych niedostatków zasygnalizowanych wyżej poglądów na temat relacji opieka-wychowanie jest to, że ograniczają się one tylko do stosunków typu wzajemne związki i zależności. Nie ma tam nawet najmniejszej sugestii, że możliwe jest istnienie między opieką a wychowaniem stosunków typu niezależność, przeciwieństwo. Wyłącznie stały związek i współzależność między tymi dziedzinami stanowi w tych i innych poglądach niepodważalną tezę. Można by z nich nawet wnosić, że nie ma żadnych, a w każdym razie istotnych różnic między opieką a wychowaniem, i że chodzi tu tylko o dwie strony lub zamienne nazwy tej samej działalności. W rzeczywistości jest tak, że opieka i wychowanie to dwie różne dziedziny działalności ludzkiej, posiadające swoiste cechy¹⁸. Od czasu, gdy zaczęły one w życiu ludzkim funkcjonować obok siebie — a w historii homo sapiens nastąpiło to stosunkowo niedawno — między opieką a wychowaniem zachodzą realnie wielorakie stosunki, od przeciwieństwa aż do integralnych związków. W tym miejscu wypada wskazać na te swoiste cechy opieki w porównaniu z wychowaniem, które określają stosunki niezależności, a nawet przeciwieństwa między nimi.

¹⁸ Wskazuje na to przede wszystkim przyjęta ogólna definicja opieki oraz bliższa jej charakterystyka zawarta w poprzednich rozdziałach.