Bilinkiewicz2

-***$ Psychiatria

Ustawa o ochronie zthowia psychicznego 499

rwjy^/^J/cn iw* w >praw «c sposobu organizowania i prowadzeniu działalności ^ Aikrcwc promocji /Jmuu psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym. kJUnr przewiduje pmołomr Rady do Spraw Promocji Zdrowia Psychicznego przy Ministrze Zdrów ia i Opieki Sptdecznej oraz możliwość organizowania wojewódzkich ««nxkiW poradnictwa i pomocy psychospołecznej przez wojewodów.

Celem dni|kj grupy postano* k*ń ustawy jest zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej i innych form pomocy niezbędnych dla życia w środowisku rodzinnym i społecznym tart. 2 pkt 2). Przestanki) utworzenia tych norm była głównie trudna sytuacja lecznictwa psychiatrycznego i pomocy społecznej.

Szczegółowe przepisy przewidują m.in.:

I. Określenie nowoczesnego modelu opieki zdrowotnej nad osobami / zaburzeniami psychicznymi, który stanowi, że wykonywana jest ona w ramach opieki podstawowej i specjalistycznej, a zwłaszcza psychiatrycznej — w formie pomocy doraźnej, ambulatoryjnej, dziennej, środowiskowej, szpitalnej oraz w domach pomocy społecznej (art. 5).

2.    Zobowiązanie wojewodów do: po pierwsze — tworzenia (zgodnie z potrzebami wynikającymi z liczby i struktury społecznej ludności) i prowadzenia zakładów psychiatrycznej opieki zdrowotnej w ramach docelowej sieci tych zakładów, określonej przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, po drugie — organizowania usług, domów pomocy społecznej i środowiskowych domów samopomocy zgodnie z docelową siecią opracowaną przez Ministra Pracy i Pólityki Socjalnej (art. 6).

3.    Zgodnie z art 55 Minister Zdrowia i Opieki Społecznej ogłosił komunikat

0    opracowaniu i opublikowaniu docelowej sieci publicznych zakładów psychiatrycznej opieki zdrowotnej, a Minister Pracy i Polityki Socjalnej został zobowiązany do opracowania docelowej sieci ^ domów pomocy społecznej dla osób psychicznie chorych oraz środowiskowych domów samopomocy. Realizacja tych sieci ma nastąpić w ciągu 10 lal. od wejścia w życic ustawy.

4.    Organizowanie nauczania i specjalnego postępowania re\validacyjno-\vy-chuwawczego dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo, min w przedszkolach, szkołach, placówkach opiekuńczo-wychowawczych i oś-rodkach rehabilitacyjno-wychowawczych (art. 7).

5.    Organizowanie oparcia społecznego dla tych osób psychicznie chorych

1    upośledzonych umysłowo, które mają poważne trudności w życiu codzicn nym. zwłaszcza w kształtowaniu swoich stosunków z utoczeniem, w zakres* zatrudnieni.i oraz w sprawach bytowych (art. 8). Jedną ✓ form oparcu społecznego są środowiskowe domy samopomocy (art- 9).

6.    Udzielanie bezpłatnych świadczeń zdrowotnych osobom chorym psychicznie i upośledzonym umysłowe* przez publiczne zakłady psychiatrycznej upielU zdrowotnej oraz zapewnienie im w szpitalu psychiatrycznym bezpłatny** Icków, artykułów sanitarnych, pomieszczeń i wyżywienia (art. 10)

Celem trzeciej grupy postanowień ustawy joM ochiooa praw obywatel^'* h i zahurżeniami psychicznymi przez wzmocnienie przestrzegania r¹** określ*mych w obowiązujących dotychczas ustawach uraz zapewnienie P¹*

obywatelskich pacjentom poddawanym przymusowemu postępowaniu. Przesłanką ustawowej ochrony był brak kompleksowej regulacji prawnej w tym zakresie. co prowadziło do naruszania praw pacjentów i nielegalnego stosowania

przymusu.

W celu pogłębienia ochrony praw pacjentów ustawa przewiduje*.

-    powtórzenie niektórych najczęściej łamanych przepisów zawartych w ustawie o zawodzie lekarza i ustawie o zakładach opieki zdrowotnej, m in. zasady wydawania świadectw, orzeczeń lub opinii o stanie zdrowia, a takie skierowań do szpitala psychiatrycznego wyłącznic na podstawie badania przeprowadzonego osobiście przez lekarza tan. 11 j i zasady nieograniczonego kontaktu /. osobami t zewnątrz (art. 13):

—    wprowadzenie niektórych nowych norm dotyczących prawnego stosunku pacjent — lekarz, które są specyficzne dla lecznictwa psychiatrycznego, m.in. szczególnej ochrony tajemnicy zawodowej, zasady najmniejszej uciążliwości (art. 12). zezwolenia na okresowy pobyt poza szpitalem (art 14), niepodporządkowania zajęć rehabilitacyjnych celom gospodarczym (art. 15). określenia zgody pacjenta nu użytek tej ustawy pojmowanej jako swobodny wybór czy decyzja osoby / zaburzeniami psychicznymi, która niezależnie od jej stanu psychicznego jest rzeczywiście zdolna do zrozumienia w przyuępny sposób przekazywanej informacji.

Koncepcja świadomej zgody (infonned emitent i nu podstawowe znaczenie w każdym dążeniu do zachowania indywidualnej autonomii (art. 3 pkt. 4) W przypadku osób / zaburzeniami psychicznymi pojęcie to jcu szczególnie doniosłe, gdyż w świetle art. 82 kodeksu cywilnego ważność świadczenia woli osoby z zaburzeniami psychicznymi mogłaby byc poddana u wątpliwość. Kwestionowanie zdolności do wyrażania świadomej zgody oparte jest na błędnym domniemaniu, że każda osoba z zaburzeniami psychicznymi znajduje się w sianie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. co prowadzi do nieuzasadnionego ograniczenia autonomii tych osób

Świadoma zgoda ma nie tylko znaczenie prawne, lecz powinna przyczyniać się także do poprawy opieki nad pacjentem w wyniku wymiany niezbędnych informacji, wzrostu partnerstwa, zaufania i szacunku w relacji pacjent — lekarz, ara/ przez umożliwianie pacjentowi dokonywania wyboru i podejmowaniu decyzji, a zolem wzmocnienia jego kompetencji » umiejętności

Świadoma zgoda ma być również jednym z warunków efektywności postępowaniu terapeutycznego, chociaż hipoteza ta me została dotychczas bezspornie udowodniona.

Ocena zdolności pacjenta do wyrażania /gody i w szczególności uopnia rozumienia informacji i swobody podejmowania decyzji należy «/ywiście do Irkar/a i dopiero w przypadku poważnych wątpliwości Ml ten adntkiwajr się w dokumentacji medycznej, którą prardMawta %ią sędmnm wizytującemu izpital.

I ngic/ną konsekwencją świadomej ogudy jest prawo do odmowy świadczeń, zagwarantowane przez ustawę o zakładach opieka ofetwmał h*w » mo/c byc naruszone wyłącznic w stanie aoghmct. w w mankach umdnąąych /■knowanie przymusu beupomedniego bątt fcahtn » przyjęcia dn upnlt bez tgady