bullock (38)

38 j Rozdział 3 IV B

(a)    Dotarcie do złącza potencjału czynnościowego, rozprzestrzeniającego się w jednej z komórek, powoduje przepływ prądu elektrycznego przez złącze do drugiej z komórek.

(b)    Prąd może przepływać przez takie złącze w obu kierunkach, co powoduje, że każda z komórek może działać jako presynaptyczna lub postsynap-tyczna.

2. Złącza komunikujące, stosunkowo rzadko występujące w o.u.n., odgrywają natomiast istotną rolę w koordynacji skurczu w mięśniu sercowym i trzewiach. Umożliwiają one szybkie przekazanie pobudzenia pomiędzy komórkami, co pozwala na działanie tych narządów jako syncytium i na ich skoordynowany skurcz.

j B.| Synapsy chemiczne

1.    Większość połączeń w o.u.n. stanowią synapsy wykorzystujące mediatory chemiczne.

a.    Neuroprzekaźnik jest wytwarzany w zakończeniu presynaptycznym, magazynowany w pęcherzykach synaptycznych i uwalniany w procesie egzocytozy, gdy potencjał czynnościowy dociera do zakończenia nerwowego.

b.    Po uwolnieniu z zakończenia presynaptycznego neuroprzekaźnik przenika do szczeliny synaptycznej i łączy się z receptorem w błonie postsynaptycznej, co powoduje otwarcie kanałów jonowych. W błonie postsynaptycznej istnieją receptory zarówno pobudzające, jak i hamujące.

(1)    Neuroprzekaźniki pobudzające wywołują depolaryzację błony postsynaptycznej, zwaną postsynaptycznym potencjałem pobudzającym (EPSP). Neuroprzekaźnikiem pobudzającym w o.u.n. jest kwas glutaminowy.

(2)    Neuroprzekaźniki hamujące wywołują hiperpolaryzację błony postsynaptycznej, zwaną postsynaptycznym potencjałem hamującym (IPSP). Neuro-przekaźnikami hamującymi w o.u.n. są np. glicyna oraz kwas y-aminomas-łowy (GABA).

c.    Przekaźnik jest unieczynniany za pomocą jednego z niżej wymienionych mechanizmów:

(1)    dyfuzji poza przestrzeń synaptyczną,

(2)    zwrotnego, aktywnego transportu do zakończenia presynaptycznego,

(3)    rozkładu enzymatycznego (np. ACh).

2.    Sumowanie. Pobudzenie i hamowanie z tysięcy synaps konwergujących na pojedynczym neuronie w o.u.n. (ryc. 3-7) są integrowane w procesie sumowania. Konieczność sumowania powoduje fakt, że zakończenie presynaptyczne ma średnicę nie większą niż kilka mikrometrów i może uwalniać każdorazowo tylko kilka pęcherzyków synaptycznych.

a. Sumowanie zachodzi dzięki temu, że czas trwania zjawisk postsynaptycznych jest względnie długi i dodatkowe ilości neuroprzekaźnika mogą być uwolnione z zakończenia presynaptycznego, zanim zaniknie działanie postsynaplyczne poprzedniego pobudzenia. Pomimo że kanał w błonie postsynaptycznej jest otwarty tylko kilka milisekund, pojemność błony powoduje, że odpowiedź postsynaptyczna zanika wolniej.

(1) Sumowanie w czasie występuje, jeżeli następny potencjał czynnościowy dociera do zakończenia presynaptycznego, wywołując odpowiedź postsynap-tyczną, zanim zaniknie odpowiedź na poprzedzający potencjał czynnościowy.