bullock (23)

24

Rozdział 2 IV G

ków bramnych m ilość jonów Na' wchodzących do komórki nie wystarcza do zainicjowania cyklu dodatniego sprzężenia zwrotnego, b. Potencjał receptorowy, który powstaje po zadziałaniu bodźca czuciowego na receptor (2ob. rozdz. 5 II C 2-3), oraz potencjał synaptyczny, który powstaje po zadziałaniu neuroprzekaźnika na receptor znajdujący się na powierzchni błony postsynaptycznej [zob. rozdz. 3 II C 2 b (2)] nie rozprzestrzeniają się, ponieważ błony w miejscu powstawania tych potencjałów nie posiadają zależnych od czasu i napięcia kanałów odpowiedzialnych za powstawanie potencjałów czynnościowych.

2. Błona komórkowa jako przewodnik. Zmiany błonowe wywoływane przez stopniowane odpowiedzi nie podlegające przewodzeniu rozchodzą się biernie lub elek-trotonicznie wzdłuż błony komórkowej. Zmiany napięcia oraz zmiany w czasie potencjału elektrotonicznego są zależne od zdolności przewodzenia błony komórkowej.

a.    Stała czasowa stanowi czas, w którym potencjał błonowy osiągnie około 63% swojej końcowej wartości (ryc. 2-8 A).

b.    Stała odległości to odległość do punktu, w którym wartość potencjału błonowego wynosi 37% wartości wyjściowej (ryc. 2-8 B).

c.    Własności elektryczne błony komórkowej neuronu odgrywają ważną rolę w wyzwalaniu i przewodzeniu potencjału czynnościowego. Wynika to z faktu, że miejscowe odpowiedzi stopniowane rozprzestrzeniają się elektrotonicznie (np. potencjał receptorowy lub postsynaptyczny) od miejsca, gdzie powstają, do miejsca, z którego może być wyzwolony potencjał czynnościowy.

(1)    Jeżeli odpowiedź stopniowana powstaje za daleko (np. na końcu długiego den-drytu) od miejsca, gdzie może powstać potencjał czynnościowy, to wykładniczy spadek jej amplitudy jest zbyt wielki, by zdepolaryzować progowo błonę w tym miejscu.

(2)    Spadek oporności błony (np. wywołany działaniem mediatora hamującego) zmniejsza stałą odległości. Powoduje to szybszy spadek amplitudy odpowiedzi miejscowej, co zmniejsza zasięg i amplitudę depolaryzacji błony pobudliwej.

(3)    Zwiększenie stałej czasowej wydłuża czas niezbędny do osiągnięcia krytycznego (progowego) poziomu depolaryzacji błony. W tych warunkach potencjał czynnościowy powstający w jakimś miejscu aksonu wolniej depolaryzuje przyległy odcinek błony, przez co zmniejsza prędkość przewodzenia.

A    B

RYC. 2-8. (A) Przyłożenie bodźca do błony komórki nerwowej powoduje depolaryzację błony zgodnie z równaniem V_t = 0,63 • V_max dla t - T (stała czasowa). (B) Wielkość depolaryzacji zmniejsza się w miarę wzrostu odległości od miejsca zadziałania bodźca. Potencjał w odległości A (stała odległości) od miejsca zadziałania bodźca wynosi V_x = 0,37 • V_rnax.