Capture018

konkcnto& badania procesów. które są banl/o złażone i które ląc/., funkcjonowaniem zbiorów wzajemnie powiązanych ze sobą zmiennych a współczesnej literatury naukowej wskazuje, /e częstość posługiwania się wielo/jnicnnowynn gwałtownie nośnie.

Powszechna dostępność małych komputerów o znacznej mocy obliczę,, zwiększyła, a me pomniejszyła znaczenie należytego rozumienia pojęci m.«issi_s,. n\ch Pedobnie rozwój technik obliczeniowych sprawił, że wzrosło znaczenie n. zytego rozumienia zadań, do których wykonania przeznaczone są konkretne mci,., zagadnień, które maja one rozwiązywać, oraz założeń, jakich przyjęcia wsnu, Wszystkie te sprawy może student w wielu przypadkach zrozumieć bez poważ s/ego zagłębiania ste w aparat matematyczny leżący u podłoża danej mcu*d\ tez w szczegóły zastosowanych procedur obliczeniowych. Dawniejsi statystycy > sługujący >ię prostymi urządzeniami do obliczeń, poświęcali mnóstwo c/um. Żmudnej pracy na badanie — przy użyciu rozmaitych metod, graficznych i urn,,-— informacji zawartych w zbiorach danych. Włożony wysiłek nierzadko prowad, do pożytecznego intuicyjnego rozumienia tego. co dane te mogą powiedzieć.

Obecnie, gdy dostępne są urządzenia o dużej mocy obliczeniowej, lud..,, często nie osiąga tego intuicyjnego poziomu rozumienia Dane wprowadza się o komputerów, po czym otrzymuje się gotowy wynik Nierzadko badacz tylko częściowo rozumie dane. Można by przytoczyć w iele znakomitych przykładów rui w nego podejścia do wstępnej analizy danych. Przy badaniu wielu zbiorów danur prosty, wstępny wgląd w to. co dane te mogą powiedzieć, jest bard/o przydatn. dla dobrania dalszych form analizy.

Tukcy (1977) podkreśla znaczenie wstępnej analizy danych. Van Dani/u (1978) daje proste i łatwe w odbiorze omówienie tego zagadnienia Wstępna .m liz.a danych ma charakter opisowy, obejmuje proste operacje, metody sporządzania wy ciągów i przedstawień graficznych. Ma ona na celu zrozumienie przez badać u charakteru i struktury danych, a w konsekwencji dobranie odpowiednich modelów statystycznych Tukcy porównuje wstępną analizę danych do pracy detektywa M> ze ona zmuszać badacza do zwracania uwagi na takie aspekty danych, który ch me oczekiwał. Wszyscy naukowcy wiedzą, ze staranna analiza wstępna zbiorów da nych prowadzi czasami do odkryć, których me przewidywali. Znaczenie ekspers mentu może wykraczać daleko poza pierwotne intencje badacza.

Tukcy wprowadza rozróżjiienic między wstępną analizą danych a analizą po twierdzającą. Przez analizę potwierdzająca rozumie on postępowanie zmierzające do potwierdzenia bądź nicpotwierdzenia pierwotnej hipotezy, która dała asumpt do pr/cprowadzcnia eksperymentu. Zdaniem Tukeya wstępna t potwierdzająca analiza danych uzupełniają się wzajemnie.

Autor tej książki* od lat jest zwolennikiem poglądu, że przy analizie każdego zbioru danych osiągnięcie pewnego wstępnego poziomu ich rozumienia, uzyskane na przykład przez obliczenie kilku prostych statystyk, powinno koniecznie poprzedzać zaplanowanie bardziej złożonych analiz. Analizy takie często wiążą się z

C/)t» G A reiguton. który był jedynym autorem poprzednich pięciu wydań ipr/yp red. nauk.)

przyjęciem skomplikowanych modelów i założeń. Dmtępnoić komputerów o du/rj mocy obliczeniowej, automatycznie \ losujących potowe programy. zwiększa zna-czenie prostych metod, pomocnych badaczowi w należytym poznaniu infi-rmacj*

zawartych w danych

Podstawowe terminy i pojęcia'

Populacja (populauon)

Populacja: skończona, nieskończona tp*>pulation firnie, infinitei Próba <sample>

Statystyka opisowa (de»crip/ive uatistics)

Statystyka próby (uimplmg staliwa)

Parametr tparameler)

Estymator (estimatc}

Zmienna (i■oriablc)

Zmienna: zależna, niezależna i\anablc: dependent, independent)

Zmienna: ciągła, dyskretna (nieciągła) UariabU: continuous. discretet

Zmienna, nominalna, porządkowa, przedziałowa, stosunkowa (varuible nnrnmal. nrdiruil.

intcnal. ratio)

Badanie korelacyjne <correlational nudy)

Eksperyment {e.ipenment)

’ Podstawowe lerminy i pojęcia podajemy w nawiasach jx> angielsku L'Łuwvu- czyielniki-* > ewentualne datsze studiowanie literatury angielskojęzycznej (przyp. wyd pol.i

34