CCF20100627 4

Procedura ustawodawcza

Inicjatywa ustawodawcza należy do: rządu (za zgodą prezydenta¹'’), członków obu izb parlamentu (deputowanych i senatorów), komisji parlamentarnych, Narodowej Rady Gospodarki i Pracy¹¹⁶, regionów (rad regionalnych)" oraz 50 tys. wyborców. Warto dodać, iż art. 133 ust. I konstytucji przewiduje też inicjatywę ustawodawczą gmin i prowincji ograniczoną do spraw zmiany granic okręgów prowincji oraz tworzenia nowych prowincji w granicach jednego regionu. W praktyce mc jest ona stosowana, bowiem prowincje tworzone były przy użyciu inicjatywy regionalnej, parlamentarnej lub rządowej"⁸. Dominują inicjatywy rządowe oraz parlamentarne, pozostałe podmioty w sposób znikomy korzystają z. tego prawa. Projekt ustawy może być wnoszony do dowolnej izby parlamentu, choć izby wzajemnie informują się o jego wpłynięciu. Projekt odrzucony przez izbę nie może być jej przedstawiony ponownie przed upływem 6 miesięcy"'. Warto dodać, ze upadek rządu nic pociąga za sobą automatycznie upadku projektów ustaw przezeń wniesionych do parlamentu. Nowy gabinet może je wycofać, albo zmodyfikować zgodnie z kierunkiem programowym nowego rządu.

Wyróżnić można trzy tryby uchwalania ustaw (decyzja w tej miei/c należy do wnioskodawcy lub przewodniczącego izby pailamentu):

•    procedura zwyczajna, zakładająca końcowe zgodne stanowisko obu izb.

•    skrócona, gdzie projekt rozpatruje najpierw komisja a następnie izba. stosowana do projektów rządowych opatrzonych klauzulą pilności.

•    procedura o charakterze zdecentralizowanym, czyli uchwalanie ustaw przez komisje stałe parlamentu, pracujące na tzw. posiedzeniach uchwałodawczych.

•    procedura redakcyjna (zwana leż mieszaną; między zwykłą a zdecentralizowaną - gdzie komisja zbiera się na tzw. posiedzeniu redakcyjnym z zadaniem sformułowania poszczególnych artykułów projektu ustawy, a izba głosuje dopiero nad całością;.

Procedura o charakterze zdecentralizowanym tworzy specyfikę włoskiego systemu politycznego, wymaga więc dodatkowych objaśnień. Komisja realizuje wszystkie fazy procedury zwykłej: wstępnie rozpatruje projekt i dyskutuje nad mm z wyłączeniem debaty plenarnej w izbic, przegłosowujc poszczególne artykuły projektu i przystępuje do głosowania finalnego nad całością, tj. do uchwalenia końcowego ustawy. Przekazanie sprawozdania podsumowującego posiedzenia komisji, umożliwia izbie w ciągu 48 godzin wyrażenie sprzeciwu. Procedura ta jest ograniczona do niektórych projektów, bowiem zgodnie / art. 72 ust. 4 Konstytucji, komisje nic mogą uchwalać ustaw dotyczących: zmiany konstytucji, prawa wyborczego, projektów dotyczących delegacji ustawodawczej, ratyfikacji umów międzynarodowych. uchwalania budżetu państwa oraz. amnestii. Wymagana jest tu procedura zwyczajna. Posiedzenia komisji są jawne, w jej pracach może uczestniczyć każdy deputowany, ale jeśli nic jest jej członkiem, nic ma prawa udziału w głosowaniu W całym okresie prac ustawodawczych w komisji, tj. do glosowania końcowego, projekt może być zwrócony izbic (np. celem odbycia tam głosowania końcowego), jeśli zażąda tego: rząd. 1/10 deputowanych lub 1/5 członków komisji.

Tryb ustawodawczy przyjęty w jednej izbie parlamentu me jest wiążący dla drugiej, która może zdecydować się na odmienny (decyduje o tym jej przewodniczący). Nie przewiduje się żadnych procedur mediacyjnych między izbami na wypadek różnic dotyczących tekstu ustawy. Ewentualne poprawki jednej izby są rozpatrywane przez drugą, a tekst krąży między nimi. czego elektem jest uzgodnienie przez obie izby jednobrzmiącego tekstu ustawy lub jego definitywne odrzucenie¹²⁰.

Ustawa podlega podpisaniu zatwierdzającym przez prezydenta, który czyni to w ciągu miesiąca¹²¹. Weto prezydenta może być powtórnie przegłosowane (obalone) przez, parlament zwykłą większością obecnych członków obu izb. Jest to sytuacja stosunkowo rzadka, bowiem najczęściej weto prezydenta powoduje wprowadzenie poprawek do ustawy przez parlament. W przypadku obalenia weta. ustawa musi być przez mego promulgowana. Następnie winna uzyskać tzw. wizę guardasigilli, tj potwierdzenie ze strony ministra sprawiedliwości, ze akt przeznaczony do publikacji nic zawiera uchybień formalnych. Na koniec jest ona publikowana w dzienniku urzędowym tj. ..Ga/zctta Ufficiale della Repubblica Italiana". Ustawy wchodzą w życic 15 dnia po ich publikacji chyba, że same określają inny termin.

Ważną cechą systemu włoskiego jest możliwość skorzystania w procedurze ustawodawczej z. form demokracji bezpośredniej. Dotyczy to mc tylko wspomnianej juz inicjatywy ustawodawczej (przysługującej 50 tys. wyborcom), ale tez. ogłoszenia referendum do nowo uchwalonej ustawy ^{2 3 4 5 6 7 8 9}. Jest to referendum abrogacyjne (referendum - weto), decydujące o uchyleniu ustawy lub jej części. Przeprowadza się je na wniosek 500 tys. obywateli lub 5 regionów, a o dopuszczalności pytań refercndalnych decyduje Trybunał Konstytucyjny. Rozstrzygnięcie w referendum zapada większością ważnie oddanych głosów, jeśli w glosowaniu wzięła udział większość uprawnionych (posiadających czynne prawo wyborcze do Izby Deputowanych)¹'' Warto dodać, iz pod referendum nie mogą być poddane ustawy: budżetowe, amnestyjne, ułaskawiające, podatkowe, upoważniające prezydenta do ratyfikacji umów międzynarodowych.

Prezydent¹'"

Kandydat na urząd prezydenta musi spełnić formalne warunki: posiadać obywatelstwo Wioch, mieć ukończone 50 lat^ł2\ korzystać z pelm praw cywilnych i politycznych¹²⁶.

33

1

Zgoda wydana jesi w lotnuc dekretu Jest lo dla prc/ydcnU środek konstytucyjności przcdlozcń ustawodawczych rządu oraz ważny instrument sprzyjający wywieraniu przez głowę państwa wplyssu iu kształt ustawodawstwa. Teoretycznie rząd nu możność obejścia ewentualnej niechęci prezydenta wobec projektu, poprzez skłonienie do wystąpienia z taka inicjatywa deputowanych lub senatorów należących do partu składających się na koalicję rządzącą W praktyce jednak takie rozwiązanie powoduje znaczne obniżenie rangi takiego piojcklu Zob Z Witkowski. Ustrój . s 170

Są to projekty dotyczące problemów gospodarczych i pracy Rada czym to za pośrednictwem premiera, który w ciągu 3 dni odsyła projekt do jednej z. izb parlamentu

Jest to swoisty instrument zapewniający łączność pomiędzy ustawodawstssem regionalnym a ogólno-państwowym, choć występuje tu znikoma liczba projektów. Większy wpływ regionów na ustawodawstwo krajowe odbywa się poprzez lobbing w płaszczyźnie nieformalnej, m.in poprzez kontakty między politykami z regionów a komisjami izb parlamentarnych "‘Z Witkowski. Uitrój ,s 177

^m Określa się. tz projekt zorał ..zakopany w piasku" i mc jest już przesyłany dtugicj izbic

2

' Określane jako far la spola - „bieganie tam i z powrotem celem załatwienia czegoś" Zob Z Witkowski.

3

Unrój ... s 185

4

¹³¹ W sprawach pilnych parlament większością absolutna głosów maże uchwalić pilność projektu, określając

5

krótszy termin podpisu

6

" Może ono dotyczyć całości ustawy lubjcj części, a glosowanie dotyczy jednego lub kilku pyian W przypadku przyjęcia rozstrzygnięcia o częściowym lub całkowitym uchyleniu ustawy prezydent Republiki

7

wydaje w rej sprawie dekret Natomiast w przypadku negatywnego wyniku referendum, fakt len zostaje ogłoszony przez, ministra sprawiedliwości, a ustawa, której dotyczyła inicjatywa rcfctcndalna nic może być przedmiotem ponownego glosowania w okresie kolejnych 5 lal Zob. I Bokszczanm. Reforma . s, 62. ^u Od maja 2006 i prezydentem Republiki Włoskiej jesi Gcoigiu Napolituno, kłóry zasiapil na tym stanowisku Carlo Azcglio Ciainpicgo

8

Jest lo najwyższy cenzus wieku w Europie

9

^,ł* Do 2002 r obowiązywał przepis, który pozbawiał możliwości kandydowania członków i potomków dynaslu sabaudzkiej, która panowała wc Włoszech do 1446 r Zob J Wawrzyniak. Prano wyborcze na urządprezydenta nr Włoszech. (w ] Prawo wyborcze na urzekł prezydenta w państwach europejskich, red S. Grabowska. R Grabowski. Warszawa 2007. s 303