DSC03044

plemnię wytwarzają śluz pochłaniający z zewnątrz wodę. Wewnątrz^ tych komórek powstaje duże ciśnienie hydrostatyczne, ściany nie wytrzymują działania tego ciśnienia i pękają, a śluz wylewa się do wnętrza plem-ni. Równocześnie wewnątrz plemni dojrzewają plemniki, przy czym z każdej komórki macierzystej rozwija się jeden plemnik. Plemniki pozostają zamknięte wewnątrz komórek macierzystych tak długo, że można poprzez ściany obserwować własne ich ruchy (rys. 807). Następnie śluzowacieją błony szczytowych komórek ścianki plemni, otwiera się ona w górze, a dolna część jej ścianki pozostaje nieuszkodzona. Teraz dopiero, kiedy plemnia jest otwarta, śluzowacieją ściany komórek macierzystych, plemniki uwalniają się i przy dość dużym ciśnieniu wywołanym obecnością śluzu wypychane są na zewnątrz plemni, stąd odpływają w kropli rosy lub deszczu, aby trafić do rodni (rys. 808).

Rodnią. (archegonium) może powstawać z komórki wierzchołkowej pędu głównego lub pędu bocznego, albo odciętych przez tę komórkę segmentów. Komórka wierzchołkowa wykształcająca rodnię jest komórką trójdzielną.'.Przez jej podział ściany peryklinalne oddzielają ściankę rodni ód jej części wewnętrznej. Rodnia dzieli się na dwie części: szyjkę i część brzuszną. Ścianka .szyjki rodni zbudowana jest z jednej war^ stwy komórek, ustawionych w trzech szeregach, natomiast brzuszna jej część ma dwu- lub trzywarstwową ściankę. Wnętrze rodni wypełnione jest jednym, centralnie położonym szeregiem komórek, z których dolna stanowi komórkę jajową, nad nią leżąca komórka — komórkę kanało-wo-brzuszną, pozostałe — komórki kanałowe*

W dojrzałej rodni ściany komórek kanałowych śluzowacieją, a wnętrze kanału szyjki wypełnia się śluzem i masą plazmatyczną. Substancja ta, zawierająca u mchów liściastych ciała białkowe i sacharozę, pod wpływem przedostającej się poprzez ściankę rodni wody łatwo pęcznieje; Skutkiem tego ścianka szyjki rodni rozrywa się na szczycie, a śluzowata substancja wydostaje się na zewnątrz. Znajdujące się w pobliżu ruchliwe plemniki przypływają do otworu szyjki rodni i wnikają do niej. Jeden z nich przenika na dno rodni do komórki jajowej, łączy się 7 nią, przy czym następuje zlanie jąder i cytoplazmy tych dwu gamet. Utworzona zygota jest pierwszym etapem rozwoju pokolenia diploidalnego.

Rodnie mszaków są tak s&mo zbudowane jak rodnie roślin systematycznie wyżej stojących paprotników i nagozalążkowych. Inna jest tylko wielkość tych organów, zmienia się proporcja długości szyjki do brzusznej części rodni, jak również wielkość i liczba komórek kanałowych oraz symetria organu, ale zasada budowy jest jednakowa.

Rodnie i plemnie mogą być względem siebie różnie położone na ga-metoforze, ale na ogół organy te rozmieszczone są u jednego gatunku w jednakowy sposób. Jeżeli rodnie i plemnie znajdują się na tym samym osobniku, to wówczas gatunek jest jednopienny (monoicus), jeżeli natomiast umieszczone są na dwu różnych osobnikach, to wtedy gatunek jest

Rys. 807. Marchantia polymorpha. A—C — przekroje podłużne przez rodnie: A — zamknięta, B — otwarta, C — zapłodniona, D — przekrój podłużny przez plemnie,. E -— plemnik

b    e    i    f

Rys. 808. Gametofory jednopienne i dwupienne. A — Phascum acaulon: 1 — liście okrywowe, 2 — plemnie, 3 — rodnie; B — Bryutn bimum: ’ 1—rodnie,    2 — Uście

okrywowe, 3 — plemnie; C—D — Funaria hygrometrica. C — pęd żeński: 1—rodaw, 2 — liżcie okrywowe; E—P—Marchontia polymorpha. E płechy męskie; F — chy żeńskie