DSC03051

B?opku, zwykle nagie albo osłonięte fałdem tkanki liścia. Pierścień Jest jnrykle pełny, złożony z całkowitego kręgu komórek położonych na szczycie zarodni (rys. 1032). Ściana zarodni wysłana Jest silnie wykształconym, najczęściej dwuwarstwowym tapetum. Zarodniki są liczne, tetraedryczne albo bilateralne, w liczbie 64, 128, 256.

Budowa anatomiczna pędów przedstawicieli tej rodziny jest prosta, a walec osiowy paproci wszystkich czterech rodzajów ma postać proto-steli lub diktiosteli. Elementy przewodzące prowadzące do liści są pojedynczymi wiązkami.

Gametofit. Gametofity z rodzajów Lygodium, Anelmia i Mohria mają postać plechy o mniej lub więcej sercowatym zarysie, a więc typu najczęściej spotykanego wśród Leptofilicidae. U przedstawicieli rodzaju Schizaea gametofit jest nitkowaty, a organy płciowe wykształcają się tak jak u innych paproci tej grupy. Gametofit współżyje z grzybem i przytwierdzony jest do podłoża cliwytnikami.

Rodziny Marsileaceae oraz Saltłiniaceae stanowią w podklasie Leptofilicidae nieliczną grupę paproci różnozarodnikowych, żyjących najczęściej w środowisku wodnym albo w miejscach bagnistych. Na podstawie przede wszystkim tych dwóch cech obie rodziny zostały przez niektórych botaników włączone do osobnego rzędu Hydropteridales. Jednakże inne cechy budowy oraz cechy rozwojowe wykazują duże pokrewieństwo tych roślin z przedstawicielami podklasy Leptofilicidae. Natomiast różnice w budowie sporofitu, tzn. prostsza na ogół jego budowa, wskazuje raczej na wtórne uproszczenie wywołane przystosowaniem do środowiska wodnego.

Rodzina Marsileaceae obejmuje 3 żyjące rodzaje: Marsilea (Marsilia) z 56 gatunkami, Pilularia z 6 gatunkami i Regnellidium z 1 gatunkiem.

Sporofit. Budowa i rozmnażanie. Budowa roślin należących do rodziny Marsileaceae dostosowana jest do warunków w jakich one żyją, a więc do płytkich zbiorników wodnych albo do miejsc przynajmniej okresowo zalewanych wodą. Ścielące się po podłożu pędy są czasem dychotomicznie, a czasem zupełnie nieregularnie rozgałęzione i często zdolne do nieograniczonego wzrostu na długość. Na dolnej stronie pędu wyrasta w węzłach jeden lub kilka korzeni przybyszowych, natomiast na górnej jego stronie w dwóch prostnicach rozmieszczone są liście. Szczyty pędów są ślimakowato skręcone, charakterystycznie dla paproci rzędu Filicales (rys. 1033).

Liście gatunków z rodzaju Marsilea mają długie i wiotkie ogonki u osobników rosnących na bagnistym podłożu. Blaszka liściowa złożona jest z czterech odcinków, które powstały przez dwukrotnie następujące rozgałęzienie dychotomiczne. Kształty odcinków tej 'blaszki mogą być różne u odpowiednich gatunków, np. mogą być prawie koliste, eliptyczne lub sercowate. Wiązki każdego odcinka liści rozgałęziają się dychotomie*-

nie i mają liczne poprzeczne połączenia, tworząc razem system zamkniętej siatki, która nie obejmuje brzegów odcinka. U paproci z rodzaju Reg-nellidium blaszka liściowa jest głęboko dwudzielna z dychotomicznie rozgałęzionymi wiązkami przewodzącymi bez poprzecznych połączeń. U Pi-lularia jest ona silnie zredukowana i ma postać ogonka liściowego do 4 om długiego.

Dwa typy zarodni, tzn. makro- i mikrosporangia, zebrane są we wspólnych organach zwanych sporokarpiami (rys. 1033, A). Organy te powstają na krótszych albo dłuższych trzonkach na pędzie, w pobliżu nasady ogonka liściowego. Są one pojedynczo przytwierdzone do trzonków albo trzonki są dychotomicznie rozgałęzione i każda jego gałąź podtrzymuje dwa do pięciu, a u Marsilea polycarpa sześć do dwudziestu sześciu sporokarpiów. Te są zwykle dwubocznie spłaszczone z jedną płaszczyzną symetrii przechodzącą podłużnie, pionowo, i czasem o symetrii promienistej, a wtedy mają kształt półkułisty, elipsoidalny albo faso Iowa ty.

Budowa wewnętrzna pędów Marsilea i Pihtlaria wykazuje cechy typowe dla paproci z podklasy Leptofilicidae. Walec osiowy pędu Jest typu

Rys. 1033 — Marsileaceae. SporofiŁ A — Marsilea quadrifolla. Sporoftt le UWseiM*-plami, z lewej powiększone sporokarplum; B—K —redukcja ind i sponBOoyMk d B — Marsilea; C— RegneUidium; D—PituJaria plobulifcra; E — PHaMrm mnrata:

1 ■— szczyt sporokarplum, 2—strona górna, 3—strona dolna