672580785

Pyłki — Realia 105

Pyłki. Zbiór króciutkich utworów, zwykle nowel albo aforyzmów. Np. C. Norwid: Gromy i pyłki.

Pytanie retoryczne (Interrogatio). Zastosowanie konstrukcji pytaj-nej, która ma właściwie znacze-

nie oznajmiające. Służy ożywieniu stylu. Np.:

Ej! ty na szybkim koniu gdzie pędzisz,

[kozacze ?

Czy zaoczył zająca, co na stepie skacze?

(A. M a lcz e w s k i: Maria).

Quatrain zob. Tetrastych. Quintilla. Strofa złożona z pięciu \

wersów 8-sylabowych w poezji hiszpańskiej.

Racjonalizm. Kierunek myślenia uznający rozum za jedyną i ostateczną instancję sądów, krytyczny wobec zjawisk niesprawdzalnych ; przejawiał się w różnych prądach kulturalnych, systemach filozoficznych i okresach literackich (np. Odrodzenia, Oświecenia. realizmu krytycznego).

Rak (Palindrom. Wiersz anacy-kliczny). Utwór wierszowany, który czytany na wspak (od końca do początki) albo wersami od końca poszczególnych wersów, w kolejności wyrazów, zgłosek, a niekiedy nawet liter) posiada również znaczenie, i to albo takie samo, albo odmienne, a często wręcz przeciwne. Np.:

Cnota cię rządzi, nie pragniesz pieniędzy, Złota dosyć masz: nie boisz się nędzy; Czystości służysz, nie stuojej chciwości, W skrytości mieszkasz, nie przywabiasz

[gości,

Szyciem zarabiasz, nie wygry wasz w karty, Piciem się brzydzisz, nie bawisz się w żarty, Matki się boisz, nie chybiasz kościoła; Gładki - to anioł, nie zła dziewka zgoła. Szumnie ważysz mnie, nie srebro w kie-

[szeni;

IJ innie w przód rozum niż miłość się

[zmieni.

(J. A. Morsztyn: Raki).

Ramota. 1. Gadanina, plotka. 2. Utwór literacki pośledniejszej wartości (określenie o charakterze ujemnym). 3. W dawnej terminologii: drobne opowiadanie, nowelka. Np. A. Wilkoński: Ramoty i ramotki literackie.

Ramotkarż, ramotnik. W staropolskiej terminologii: pisarz.

Ramy grupujące. Zjawisko ciążenia ku sobie wyrazów często w mowie razem zestawianych. Połączenia nie tak ścisłe, jak w zwrotach językowych i formułach, ale dostateczne, aby po jakimś wyrazie oczekiwać innego, określonego (np. nieukojona — tęsknota; przypływ — morza itp.).

Ramy kompozycyjne utworu.

Granice, w których zamyka się układ cząstek czasowo-przestrzen-no-treściowych utworu.

Rapsod zob. Śpiew historyczny.

Raptularz. Książka, w której prowadzi się dorywcze zapiski.

Realia. Motywy czerpane z rzeczywistości, odwołujące się do wiedzy o świecie ; podlegają cał-