DSC05086

WSTĘP

, -tonież bardzo c.ekaw, wypowiedz P_io,

,_c przytaczały _/abójstwa, jakiego dopuścił się j_edcn Kuneusazo^J _{na osobie} mieszczanina. Na wi_cić siudentó" ^ _denIa na śmierć, studiujący w Lcjd_zie 0 skazaniu tegP_wvs(;,_plł z oskarżeniem przeciw, książę^Janu^ wydali ten wyrok. Wówczas Kuneusz « tótej m.in. powiedział:

Przypomnij sobie, książę, i ci też którzy się burzą, niech . lonak rozważą, co niegdyś pisał o karze za zabójstwo SL człowieka Polak. Andrzej Frycz, do króla polskiego emunta II. człowiek zaiste zacny tak z urzędów, jak z na-^ i świadomy doskonale głównych zasad towarzystwa oby-

miejskiego.

Nieco później inny pisarz francuski, Gaspard de Real de Courban. autor wielotomowego dzieła O nauce rządze-ma (La science du gouvernement) wydanego w Paryżu w latach 1751-1764 (a więc niemal równocześnie z Wielką Encyklopedią Francuską), wyliczając „najważniejsze dzieła dotyczące zagadnień rządu", jako pierwszego z Polaków wymienia Frycza, a następnie Marcina Kromera, Wawrzyńca Goślickiego, Olizarowskiego i Stanisława Leszczyńskiego. Real krótko charakteryzował poszczególne księgi O poprawie, zwracał uwagę na proponowane przez ^^{cza hro}^¹ zaradcze i godność osobistą, z jaką autor j Plującego, oraz podkreślał, że O poprawie K«°k ^C^^0w‘^ek^a> który pragnął powszechnego do-

brat był doświadczonym pisarzem

dziei J^C/-^{my dUlora} O Poprawie były to czasy najbar-

w 1772 r^S|^ICZ,^{nC Z}?'^{IŻał S}'^Q P'^erwszy rozbiór dokonany

^si<J wileński?. ° ^d"^a '^ata P^rze^ ^tJł Magiczną datą ukazało wydanie głównego dzieła Frycza, co było jed-

zmifnne losy doktryny

_nyni z wielu przejawów nawia™™*,,;.. ..    ,

tradycji narodu w okresie walki o bvt na' ° ^chwalebny^ch w drukarni pijarsk.ej, ukazali oJo _n?w ^ °^dbUe cieli drukarni, lecz Dominika Aleksandrowa^ Trybunatu L.tewskiego. Dowód lo. że związani z lymm-bunałern prawmcy pamiętali o Fryczu w okrcs.e, kiedy 7u-dz.e oświeceni starali się przeprowadzać reformy społeczne i polityczne. Ale również i pijarzy odegrali niepoślednią rolę w szerzeniu znajomości pism Frycza lepiej wówczas znanego za granicą, niż w sarmackiej Polsce; dowodzi tego jedna z ogłoszonych w 1773 r. satyr Gracjana Piotrowskiego, który na przykładzie Frycza ukazuje przepaść dzielącą polską kulturą renesansową i sarmacką oraz fakt, że w murach Collegium Nobilium na Pryczow ej księdze O obyczajach Antoni Wiśniewski kształcił swoich wychowanków. Oto kilka przykładów świadczących raz jeszcze o znanym od dawna nawiązywaniu przez polskie oświecenie do najlepszych tradycji „złotego wieku”.

Dobrze zdawali sobie z tego sprawą - odwołujący sią zresztą wprost do dzieł Frycza - wybitni działacze i myśliciele związani z założoną w 1773 r. Komisją Edukacji Narodowej z Ignacym Potockim na czele; składając mu w ten sposób zasłużony (choć dopiero pośmiertny) hołd pamiętali na pewno słowa, jakie napisał w swej księdze O szkole, a które nie straciły i dziś swej aktualności:

Państwom pożyteczni są nie tylko ci uczeni, którzy zajmują się sprawami publicznymi, ale także ci, którzy pracują w szkołach. Kształcą oni bowiem wielu ludzi i wszczepiają w nich nauki niezbędne dla prowadzenia spraw pu lcznyc

(s. 208-209)

W tej samej mniej więcej epoce znaleźć można dowód